1. Đặc tính sinh học:
Nấm rơm có tên khoa học Volvariella volvacea gồm nhiều loại khác nhau: có loại màu trắng, màu xám, màu đen…Kích thước đường kính “cây nấm” lớn, nhỏ tùy thuộc từng loại. Cấu tạo của cây nấm bao gồm bao gối (có tác dụng bảo vệ cây nấm), cuống nấm và mũ nấm (rất giàu chất dinh dưỡng).
Yêu cầu về nhiệt độ để nấm rơm phát triển là 30-32oC, độ ẩm nguyên liệu (cơ chất) từ 70-75%, độ ẩm không khí 80%, độ pH = 7 và thoáng khí. N rơm sử dụng xenlulo trực tiếp.
Màu sắc quả nấm đậm, nhạt phụ thuộc vào độ sáng tối của nhà nấm.
Chu kỳ sinh trưởng của cây nấm rất ngắn, từ lúc trồng cho đến khi thu hoạch 12-14 ngày qua các giai đoạn: hình thành sợi nấm (7-8 ngày đầu); hình thành quả nấm (giai đoạn hình trứng) và giai đoạn trưởng thành (phát triển bào tử).
2. Thời vụ:
Có thể trồng từ 15/4-15/10 dương lịch, tốt nhất từ tháng 6 đến tháng 9. Các tỉnh phía Nam có thể trồng quanh năm.
3. Nguyên liệu và xử lý nguyên liệu:
Nguyên liệu: rơm rạ, bã mía, bông phế thải. Riêng nguyên liệu rơm rạ phải tốt: khô, vàng sáng, sạch không ẩm mốc, không có dư lượng thuốc trừ sâu. Cũng có thể dùng bã mùn cưa đã trồng mộc nhĩ để trồng nấm rơm.
* Cách làm ướt rơm rạ:
- Nguyên tắc chung: Rơm rạ khô được làm ướt trong nước sạch, sau đó xử lý nước vôi (tỷ lệ 1 tấn nguyên liệu cần 20-30kg vôi tôi) theo những cách sau:
+ Đổ nước vôi đã gạn vào bể ngâm rơm 15-30 phút, sau vớt rơm ra ủ đống
+ Ngâm rơm rạ khô xuống ao hồ, kênh rạch…sạch vớt lên bờ ủ đống, cứ một lớp rơm rạ 20-30cm tưới một lớp nước vôi (ít làm vì nước ao hồ thường bẩn).
+ Trải ra sân, bãi sạch phun nuớc cho đến khi rơm rạ ngấm đủ nước có màu nâu sẫm, lấy nước sôi tưới lên lượt cuối và ủ đống.
+ Lợi dụng trời mưa tung ra sân, sau tưới lại bằng nước vôi đợt cuối và ủ đống. Rơm rạ sau khi xử lý bằng nước vôi có màu sáng, thơm, hơi có mùi vôi nhẹ là được. Cách phổ biến là xử lý rơm trong bể nước có vôi.
* Ủ đống:
Rơm rạ đã làm ướt theo một trong các cách trên, để ráo nước và ủ đống theo quy trình: rơm rạ làm ướt trong nước vôi → ủ đống 3-4 ngày → đảo lần 1, ủ 2-3 ngày → đảo và đóng mô. Khi ủ đống cần làm giá lót phía dưới cách mặt đất 20-30cm sau đó đặt nguyên liệu lên trên, giữa đống ủ để 1-2 cọc tạo lỗ không khí. Ngày đầu cần nén chặt rơm rạ, các lần đảo tiếp không cần nén. Khi đảo thấy rơm rạ mềm, màu nâu vàng, có mùi thơm, nhiều mốc trắng là tốt. Nếu rơm rạ cứng cần kéo dài thời gian ủ và đảo thêm một lần, khi đảo thấy nguyên liệu ướt (chảy thành giọt) cần banh rộng ra sau mới ủ, hoặc cấy giống. Nếu khô cần bố sung thêm nước vào đống ủ, đảm bảo rơm khi đảo thấy hơi chảy giọt là vừa (vắt rơm rạ có nước chảy thành nhiều giọt là được).
Trời quá nóng, quá lạnh, gió mạnh cần quây nilon hoặc bao dứa xung quanh. Trời mưa to ủ đông ngòai trời cần che đậy phía trên. Khi đảo chú ý đảo đều nguyên liệu từ trên xuống dưới và từ trong ra ngoài.
4. Đóng mô và cấy giống:
Ở miền Nam có thể trồng nấm rơm theo luống ngoài đồng, ở miền Bắc đóng mô là thích hợp.
- Chuẩn bị khuôn đóng mô: Dùng khuôn gỗ cấu tạo hình thang, mặt trong phẳng.
- Cấu tạo khuôn đóng mô nấm:
a. Chiều rộng đáy dưới 0,4m
b. Chiều rộng đáy trên 0,3m
c. Chiều dài đáy trên 11m
d. Chiều dài đáy dưới 1,2m
e. Gờ 2 đầu khuôn
h. Chiều cao khuôn 0,4m.
Mặt cắt ngang mô nấm :
- Lớp giống cấy cách mép khuôn 4-5cm
- Rơm rạ đã ủ
- Thành của khuôn
Mặt cắt đứng mô nấm:
1, 2, 3, 4. Lớp giống nấm
5. Lớp rơm phủ
- Đặt khuôn theo chiều dễ chăm sóc, trải một lớp rơm rạ (từng cuộn vào trong khuôn 10-12cm) cấy một lớp giống viền xung quanh cách khuôn 4-5 cm, tiếp tục làm như vậy đủ 3 lớp, lớp trên cùng rắc giống đều bề mặt, trên cùng phủ một lớp rơm dày 3cm. Lượng giống dùng cho một tấm rơm là 10-12kg. Mỗi lớp giống cấy xong dùng tay ấn chặt, nhất là xung quanh thành khuôn, khi trồng xong nhấc khuôn gỗ ra và đặt thành hàng cách hàng 40-45cm, mô cách mô 25-30cm. Trung bình một tấn rơm rạ trồng được trên dưới 70-80 mô nấm là vừa. Khi trồng xong phủ tiếp một lớp nilon phía trên để giữ ẩm và nhiệt độ của mô nấm ở 38oC, nếu nóng trên 400C thì mở lớp nilon để giảm nhiệt độ. Nếu nhiệt độ không khí trên 30oC thì không phủ nilon.
4. Chăm sóc:
- Trồng trong nhà: trong 3-5 ngày đầu không cần tưới nước, những ngày tiếp theo nhìn bề mặt mô nấm thấy rơm rạ khô cần phun nhẹ nước xung quanh đủ ướt khi mới trồng xong, đến ngày thứ 7-8 bắt đầu xuất hiện nấm con, tưới ướt đẫm (gấp đôi ngày thường). 3-4 ngày sau nấm lớn nhanh, giai đoạn này bỏ lớp nilon phủ bề mặt mô nấm, giữ nhiệt độ mô nấm ở 32-34oC. Khi nấm ra mật độ dày, kích thước lớn cần phun 2-3 lượt trong ngày. Khi tưới nước cần cẩn trọng tránh là tổn thương nấm; giai đoạn đầu tưới cao hoặc ngửa vòi, giai đoạn sau khi xuất hiện quả thể bằng đinh gim cần tưới dạng sương.
- Trồng ngoài trời: Sau trồng xong cần che phủ một lớp rơm khô lên bề mặt mô nấm (tránh mưa, nắng trực tiếp). Lớp rơm rạ này cần tốt, xếp theo kiểu lợp mái nhà dày 5-7cm, xung quanh mép ngoài khu vực trồng cũng che phủ một lớp rơm trên (lớp rơm che phủ này gọi là áo phủ). Trời mưa liên tục không cần tưới, nếu mưa lớn cần che phủ nilon hoặc thay lớp rơm phủ mới. Nếu năng khô liên tục tưới để lớp phủ ướt 1-2cm, sau 3-4 ngày trồng bới lớp áo thấy mô nấm khô cần bỏ áo phủ và phun trực tiếp lên mô nấm. Giữ nhiệt độ mô nấm trong những ngày đầu khoảng 38-40oC, cần kiểm tra nhiệt độ hàng ngày.
Chú ý:
- Kiểm tra nhiệt độ mô nấm trên 450C cần thoát nhiệt bằng cách chọc lỗ vào giữa mô nấm hoặc nới đống ủ.
- Khi nấm ra phải đảm bảo kín gió, đủ ánh sáng, đủ ẩm.
5. Thu hái nấm
Nấm ra rộ vào ngày thứ 12-15 sau trồng, cần hái nấm ở giai đoạn hình trứng có màu xám đen, nếu mọc thành cụm có thể tách cây lớn ra trước. Khi nhiệt độ cao nấm phát triển nhanh, hơi nhọn đầu là hái được, 1 ngày có thể hái 2-3 lần, sau khi hái đợt 1 là khoảng 7-8 ngày nấm ra tiếp đợt 2, khoảng 3-4 ngày sau là kết thúc đợt nuôi trồng.
Chú ý:
- Khi thu hái đợt 1 cần nhặt sạch gốc nấm và cây nấm nhỏ còn sót lại. Nếu thấy gốc nấm có màu nâu, thâm là độ ẩm quá cao cần điều chỉnh lại. Năng suất tươi trên 1 tấn rơm rạ từ 80-200kg, trung bình 120-150kg, trong đó 80% năng suất thu hoạch trong đợt 1, còn lại 15-20% ở đợt 2.
- Kết thúc thu hái cần dọn vệ sinh sạch sẽ, chuyển bã mô nấm ra chỗ khác để ủ thành phân bón, xử lý nền lán trồng n bằng tưới nước vôi hoặc phun dung dịch hỗn hợp EM2 + EM5 tỷ lệ 1/500 (1 phần EM + 500 phần nước).
6. Tiêu thụ và chế biến:
Sau thu hái cần tiêu thụ nhanh để ăn tươi, nếu bảo quản để ở nhiệt độ từ 10-15oC
* Chế biến nấm muối: Trước tiên chần nấm trong nước sôi 5-7 phút, vớt ra thả vào chậu nước lạnh, sau đó đổ ra rá để ráo nước.
+ Cho nấm đã chần vào túi nilon không thủng, chum vại, can nhựa, cứ một lớp nấm một lớp muối theo tỷ lệ 1kg nấm + 0,3kg muối khô nhỏ hạt + 0,2 lít dung dịch muối bão hòa (đun sôi 1 lít nước đổ từ từ và khuấy đều 0,3kg muối, đến khi muối không tan được, để nguội lọc lấy phần trong được dung dịch muối bão hòa).
+ Khi nấm đã đầy các dụng cụ cần phủ một lớp muối khô lên bề mặt để ấn chìm nấm trong nước muối, tránh mốc phát triển, nếu đã lâu 1-2 tháng trở lên cần cho thêm 3-4kg axit citric cho 1 tấn nấm. Sau muối 15 ngày nấm ổn định về chất lượng tốt là: không bị váng mốc, mùi thơm dễ chịu, cây nấm rắn chắc, không dập nát, không lẫn tạp chất, màu dung dịch muối trong suốt, độ pH = 4, nồng độ muối đạt 25oBe (khi xuất bán để nấm ra rổ rá để ráo nước hoàn toàn mới cân).
* Nấm sấy khô: Thái lát mỏng đem phơi nắng (nếu nắng to) hoặc sấy ở nhiệt độ 40-45oC đến khi khô giòn cho vào túi nilon buộc kín. Nấm sấy có màu vàng nhạt là được.
|
