1. Đặc tính sinh học
Nấm linh chi có tên khoa học là Ganodezma lueidum, và còn có tên Xích chi, đan chi.
* Hình dạng và màu sắc: Nấm linh chi (quả thể) cây nấm gồm 2 phần cuống nấm và mũ nấm. Cuống nấm ngắn đường kính 0,5-3cm, cuống nấm ít phân nhánh đôi khi uốn khúc cong queo. Lớp vỏ màu đỏ, vân đỏ, màu đen bóng, không có lông, phủ suất lên mặt tán nấm, mũ có vân gạch đồng tâm màu sắc từ vàng chanh-vàng nghệ, vàng nâu-vàng cam- đỏ nâu- nâu tím nhẵn bóng như lòng vecni. Đường kính mũ từ 2-15cm, dày 0,8-1,2cm.
* Nhiệt độ thích hợp: giai đoạn nuôi sợi là 20-30oC, giai đoạn quả thể là 22-28oC. Độ ẩm: độ ẩm cỏ chất 60-62%, độ ẩm không khí 80-95%, độ thông thoáng: trong suốt quá trình nuôi sợi và quả thể n linh chi cần độ thông thoáng tốt.
* Ánh sáng: giai đoạn nuôi sợi không cần ánh sáng, giai đoạn quả thể cần ánh sáng tán xạ (đọc sách được). Cường độ ánh sáng cân đối từ mọi phía. Độ pH: thích nghi môi trường trung tính đến axit yếu pH = 5,5-7.
* Dinh dưỡng: Sử dụng trực tiếp xenlulo
2. Thời vụ nuôi trồng nấm linh chi:
- Cấy giống vụ xuân từ 15/1-15/3 và vụ thu từ 15/8-15/9 dương lịch. Ở phía Nam trồng quanh năm.
3. Các nguyên liệu và xử lý nguyên liệu:
a. Nguyên liệu:
Linh chi sử dụng nguyên liệu chủ yếu là mùn cưa tươi, của các loại gỗ mềm, không có tinh dầu và độc tố. Ngoài ra, linh chi có thể trồng lên thân gỗ các loại gỗ họ thân thảo.
b. Phương pháp xử lý nguyên liệu:
* Chuẩn bị: Mùn cưa các loại gỗ mềm, túi nilon chịu nhiệt kích thước 25 x 35cm, bông nút, cổ nút, các phụ gia khác (bột nhẹ, bột ngô, bột gạo) nước sạch.
* Phương pháp đóng túi:
- Tạo ẩm mùn cưa: mùn cưa các loại gỗ tạp không có tinh dầu đều làm được, tốt nhất là mùn cưa bồ đề, cao su, mỡ, cây có mủ. Chú ý: Mùn cưa phải khô, sạch không lẫn tạp chất, hóa chất độc. Trước khi sử dụng phải sang bỏ tạp chất, mùn to, mùn đã mốc, lên men.
- Phối trộn thêm phụ gia: 5% bột ngô + 5% cám gạo (nhỏ mịn không còn tấm) với mùn cưa đã ủ tạo ẩm sao cho trọng lượng túi sau khi đóng đạt 1,1-1,4kg, rồi đưa vào thanh trùng.
* Phương pháp thanh trùng: Hấp cách thủy (lò thủ công như đối với lò hấp mộc nhĩ mùn cưa) ở nhiệt độ 100oC trong thời gian 10-12 giờ. Hoặc hấp bằng nồi áp suất ở nhiệt độ 120-126oC (áp suất 1,2-1,5 atm) trong thời gian 3-4 giờ.
Phương pháp cấy giống.
a. Chuẩn bị:
- Phòng cấy: phòng cấy phải sạch sẽ (được thanh trùng định kỳ bằng foomon + lưu huỳnh)
- Dụng cụ cấy giống: que cấy, panh, đèn cồn, bàn cấy, cồn sát trùng.
- Nguyên liệu: đã được thanh trùng để nguội chuyển vào phòng đã được tiệt trùng.
- Giống: Sử dụng 2 loại trên hạt và trên que gỗ. Yêu cầu giống phải đúng tuổi, không bị nhiễm nấm mốc, nấm dại, nhiễm khuẩn.
b. Cấy giống:
- Yêu cầu phòng kín gió, vệ sinh tẩy uế sạch sẽ (nước vôi, foocmon, lưu huỳnh xông hơi) chuẩn bị phòng trước 2-3 ngày sau mới cấy giống. Sau mỗi lần cấy giống đều phải tẩy uế, vệ sinh phòng cấy.
- Thao tác cấy: Vệ sinh dụng cụ, quần áo, chân tay bằng cồn trước khi cấy giống.
+ Phương pháp 1: cấy giống trên que gỗ. Với phương pháp này cần túi lỗ ở tán nguyên liệu có đường kính 1,8-2cm và sâu 15-17cm. Chú ý khi cấy giống phải đặt túi nguyên liệu gần đèn cồn và túi giống, sau đógắp từng que ở túi giống cấy vào túi nguyên liệu.
+ Phương pháp 2: sử dụng giống linh chi: cấy trên hạt, ta dùng que cấy kều nhẹ giống cho đều trên bề mặt túi nguyên liệu tránh dập nát giống. Lượng giống: 10-15g g cho một túi nguyên liệu (một túi giống 300g được 25-30 túi nguyên liệu).
Chú ý: giống phải đảm bảo đúng độ tuổi; trước khi cấy giống ta phải dùng cồn lau miệng chai giống, bóc tách lớp màng trên bề mặt nhưng không được để hạt giống bị dập nát. Trong quá trình cấy chai giống phải luôn để nằm ngang. Sau khi cấy giống đậy nút bông, vận chuyển vào khu vực ươm. Phải thường xuyên vệ sinh sạch sẽ phòng cấy giống.
5. Phương pháp ươm túi
a. Chuẩn bị khu vực ươm: nhà ươm túi phải đảm bảo các yêu cầu sạch sẽ, thông thoáng, ẩm độ từ 75-85%, ánh sáng yếu, nhiệt độ từ 20-30oC.
b. Ươm túi:
- Chuyển nhẹ nhàng vào nhà ươm và đặt trên dàn giá hoặc xếp thành luống. Khoảng cách giữa các luống 20-30cm, túi cách túi 2-3cm.
- Trong thời gian ươm không được tưới nước, hạn chế tối đa việc vận chuyển. Khoảng 20-25 ngày sợi nấm mọc được 1/3-1/2 bịch, phải nút bông, chỉ để lại 1/5 lượng bông nút ban đầu cho nấm mọc qua cổ nút không bị kẹt.
- Trong quá trình sợi nấm phát triển nếu thấy có túi bị nhiễm cần phải loại bỏ ngay khỏi khu vực ươm. Đồng thời tìm nguyên nhân để có cách khắc phục.
- Nếu túi bị nhiễm bề mặt phần lớn do thao tác ấy và phòng g bị ô nhiễm
- Túi bị nhiễm từng phần hoặc toàn bộ có thể do bị thủng hoặc hấp vô trùng chưa đạt yêu cầu.
6. Phương pháp chăm sóc, thu hái
* Chuẩn bị các điều kiện:
- Nhà trồng nấm phải đảm bảo sạch sẽ, thông thoáng,có mái chống mưa dột và chủ động được các điều kiện sinh thái như sau: nhiệt độ thích hợp cho nấm mọc dao động từ 22oC đến 28oC. Độ ẩm không khí, đạt 80-90%. Ánh sáng khuyếch tán (mức độ đọc sách được) và chiếu đều từ mọi phía: yêu cầu kín gió. Trong nhà có hệ thống giàn giá để tăng diện tích sử dụng.
- Trong quá trình chăm sóc, thu hái linh chi có hai phương pháp sau:
a. Phương pháp không phủ đất
- Rạch túi và tưới nước: Kể từ khi cấy giống đến khi rạch túi (khoảng 25-30 ngày) sợi nấm đã ăn ¾ túi. Tiến hành rạch 2 vết rạch sâu vào túi 0,2-0,5cm, đối xứng trên bề mặt túi nấm. Đặt túi trên giàn cách nhau 2-3cm để nấm ra không chạm vào nhau. Từ 7 đến 10 ngày đầu chủ yếu tiến hành tưới nước trên nền nhà, đảm bảo độ ẩm 80-90%, thông thoáng vừa phải. Khi quả thể mọc từ các vết rạch hoặc qua nút bông thì ngoài việc tạo ẩm không khí có thể tưới phun sương nhẹ vào túi nấm, mỗi ngày từ 2-4 lần (tùy theo điều kiện, thời tiết). Chế độ chăm sóc như trên được duy trì liên tục cho đến khi viền trắng trên bề mặt mũ nấm không còn là hái được.
- Thu hái: Dùng dao hoặc kéo cắt chân n sát bề mặt túi nấm. Quả thể nấm sau khi thu hái được vệ sinh sạch sẽ, phơi khô hoặc sấy ở nhiệt độ 40-45oC (cứ 3 tươi được 1 khô). Khi thu hái hết đợt 1 tiến hành chăm sóc bình thường để thu hái tiếp đợt 2. Năng suất thu hoạch 8-10% linh chi tươi tương đương 25-30kg linh chi khô cho 1 tấn nguyên liệu. Sau mỗi đợt nuôi trồng cần phải xử lý, thanh trùng nhà xưởng bằng foocmon với nồng độ 0,5-1% hoặc dung dịch EM 1/500.
b. Phương pháp phủ đất:
* Chuẩn bị đất phủ: Nấm linh chi bắt buộc phải có lớp đất phủ bề mặt luống thì nấm mới mọc. Đất phủ có kết cấu viên, giàu chất hữu cơ (thường lấy ở tầng canh tác lúa, rau màu) có pH=7, kích thước 0,3-1m (bằng hạt gạo, hạt ngô). Lượng đất phủ 20-25kg/ m2, cao 2-2.5cm trên bề mặt luống.
* Cách phủ đất: khi sợi nấm đã ăn lún khoảng ¼ túi, gỡ bỏ nút bông, mở miệng túi, phủ lên trên bề mặt một lớp đất dày 2-3cm.
* Chăm sóc sau khi phủ đất:
- Đất phủ khô, được tiệt trùng trước khi phủ, sau khi phủ tưới phun sương, để đất ẩm trở lại, nếu nước ngấm vào cơ chất sẽ gây nhiễm bệnh, ảnh hưởng tới sự hình thành quả thế nấm. Từ 7 đến 10 ngày đầu (kể từ khi phủ đất) cần duy trì độ ẩm nhà nấm 80-90% bằng cách tưới nước thường xuyên trên nền nhà. Khi quả thể bằng đầu hình thành và nhô lên trên mặt lớp đất phủ, cần duy trì độ ẩm liên tục như trên cho đến thời điểm thu hái được. Từ khi n mọc đến lúc thu hoạch kéo dài 65-70 ngày.
- Ngoài việc duy trì độ ẩm trong phòng thì ta còn phải phun sương nhẹ trực tiếp trên bề mặt đất phủ 1-3 lần trong ngày (tùy theo điều kiện thời tiết) mục đích để giúp đất phủ luôn duy trì độ ẩm, việc chăm sóc như trên kéo dài liên tục cho tới khi viền màu trắng trên mũ nấm không còn nữa, lúc đó nấm đến tuổi thu hái.
|
