Nền văn minh Ai Cập là trong những nền văn minh lâu đời nhất trên thế giới. Thật may mắn là, rất nhiều đồ vật từ thời Ai Cập cổ đại vẫn còn giữ được cho đến ngày nay để cho chúng ta nghiên cứu. Chúng ta có thể chiêm ngưỡng phần còn lại của lâu đài lớn và biết được từng nhân vật qua các bức tượng được tạc. Chúng ta có thể khám phá những chi tiết về cuộc sống hằng ngày từ những bức vẽ trên các lăng mộ của người xưa. Từ những chữ viết còn tồn tại, chúng ta có thể biết người xưa đã làm, đã  cảm thấy, đã nghĩ gì. Người Ai Cập cổ đại tin rằng, cái chết là sự mở cánh cửa sang một cuộc sống khác, một cuộc sống vĩnh hằng và họ có thể mang theo tất cả những thứ họ cần ở đó bằng cách bỏ những thứ đó vào lăng mộ của mình. Bởi vậy, chúng ta có thể cầm nắm mọi vật, quần áo và đồ dùng hằng ngày của những người từ hàng ngàn năm trước.

Nền văn minh Ai Cập phát triển ở hai bên bờ sông Nil. Herodotus, một sử gia thông thái người Hy Lạp đã viết, Ai Cập là “một món quà của sông Nil”. Ai Cập vốn là một vùng đất hầu như không có mưa và phần lớn đất đai đều là sa mạc hoang vu. Vào thời xa xưa, hàng năm mưa lớn từ phía nam đổ dồn nước về sông Nil. Trước khi những con đập chắn nước hiện đại được xây dựng, mưa lớn đã làm ngập hai bờ sông này. Chính trận lụt mạng theo lớp phù sa mau mỡ bồ đắp cho vùng đất này.

Phần giới thiệu dưới đây sẽ chia câu chuyện về đất nước Ai Cập cổ đại làm 4 phần: (1) sự thống nhất đất nước và kỷ nguyên Kim Tự Tháp; (2) Trung Vương quốc và sự sụp đổ; (3) Đế chế ở vào thời kỳ hoang kim; và (4) Sự suy vong của Ai Cập cổ đại.

Hằng năm, mỗi khi Ai Cập bị lũ lụt thì sông Nil là tuyến đường tốt nhất để vận chuyển những đồ vật nặng. Nhưng món quà của sông Nil chỉ có nước mà còn biết bao nhiêu là cá. Những bãi cây sậy cung cấp cói để làm giấy, vật liệu bằng cây sập để xây dựng và làm rất nhiều thứ từ chiếc bút tới đôi xăng đan. Những khóm sậy còn là nơi cư trú của nhiều loại chim, hà mã và là nơi săn bắn của các nhà quy tộc.

SỰ THỐNG NHẤT CỦA AI CẬP 3118 – 2181 TRƯỚC CN

Những làng nông dân đầu tiên của Ai Cập  dần dần thống nhất lại khi hai nhà nước được hình thành – Nhà nước thượng Ai Cập ở phía Nam (Thung lũng) Herakonpolis – nơi mà Hoàng đế mang vương miệng trắng và Nhà nước Hạ Ai Cập ở phía bắc (đồng bằng), thủ đô là Boto và Hoàng đế mang vương miệng đỏ. Sau đó một Hoàng đế ở thượng Ai Cập có tên là Menes đã chiến thắng Hoàng đế ở phía Bắc và lần đầu tiên thống nhất hai vùng đất này lại. Ông đã xây dựng thủ đô ở Memphis và cũng như những người kế nghiệp, vị Hoàng đế này xây dựng những lăng mộ bằng gạch vuông gọi là mastabas ở gần Sakkara.

Giai đoạn mà các học giả thời nay gọi là Cổ Vương Quốc là một trong những thời kỳ vĩ đại nhất trong lịch sử lâu dài của Ai Cập. Ai Cập có quan hệ buôn bán rất rộng rãi và giàu có nhờ tích cóp. Những bài viết về nhiều vấn đề và cả về những đồ vật trong các lăng mộ đã phản ánh sự khéo léo của thợ thủ công và thú tao nhã của con người thời bấy giờ.

Hoàng đế Khufu triều đại thứ 4 đã xây dựng Kim Tự Tháp cho mình ở Giza. Đó là Kim Tự Tháp lớn nhất trong các Kim Tự Tháp. Những ngôi đền trong Kim Tự Tháp này dùng để chứa tất cả các đồ vật cần thiết cho ông mang sang thế giới bên kia. Trong số những thứ cần thiết đó có cả những con thuyền để đi du ngoạn vì vậy người ta đã chôn những con thuyền thật xung quanh Kim Tự Tháp. Có một con thuyền đã được tìm thấy và được khôi phục lại niềm vinh quanh như trước đây.

NIÊN BIỂU

SỰ THỐNG NHẤT

Năm 3118 trước CON NGƯờI

Menes, Hoàng đế của Thượng Ai Cập đã chiến thắng hạ Ai Cập và thống nhất hai vùng đất.

THỜI KỲ CỔ XƯA

Năm 3100 – 2613 trước CN

Triều đại thứ 3. Kiến trúc sư Inhotep (sau này được ngưỡng mộ như một vị thánh) đã xây dựng Kim Tự Tháp bậc thang tại Sakkara cho Hoàng đế Zoser. Kim Tự Tháp của cố Hoàng đế Huni đã được chuyển từ Kim Tự Tháp có bậc sang Kim Tự Tháp có cạnh thẳng.

Năm 2613 – 2494 trước CN

Triều đại thứ 4. Nhóm Kim Tự Tháp nổi tiếng Giza đã được khởi công xây dựng. Người ta bắt đầu tiến hành thăm dò địa chất ở Sinai. Buôn bán đều đặn với Bybolos và Nubia.

Năm 2494 – 2345 trước CN

Triều đại thứ 5 trị vì. Hoàng đế thờ thần Mặt trời Re và lấy tên “Con trai của thần Mặt Trời Re”. Chuyến đi nổi tiếng đầu tiên tới Punt. Những Kim Tự Tháp đầu tiên được xây dựng ở Abusir.

Năm 2345 – 2181 trước CN.

Triều đại thứ 6 trị vì. Một con kênh cắt thác đầu tiên (nơi đá lấp sông và ngăn cản việc chuyên chở đi lại bằng thuyền) để rút ngắn quãng đường tới Nubia. Các quan lại địa phương lại nắm thêm quyền hành, do vậy mà quyền lực và danh tiếng của triều đình bị giảm đi. Pepi II cai trị đất nước trong vòng 94 năm.

KIM TỰ THÁP

Ở triều đại thứ 3, Ai Cập là một vương quốc giàu có. Khi thợ thủ công có thể đẽo gọt đá với trình độ xảo cao thì người ta quyết định xây dựng các lăng tẩm của Hoàng đế bằng đá để các lăng tẩm này có thể tồn tại mãi mãi. Kiến trúc sư Inhotep được giao chịu trách nhiệm về việc này. Ông đã thiết kế mọi kiểu lăng mới – một Kim Tự Tháp với những bậc thang để Hoàng đế đã quá cố có thể leo lên trời và trở thành một trong những vì sao vĩnh hằng.

Sau đó người ta quyết định xây dựng Kim Tự Tháp có các cạnh thẳng, những cái đầu tiến đã thất bại. Góc ở các cạnh này quá dốc và đã phải làm thành Kim tự Tháp “Benf”.

Để có thể cất đặt được tất cả mọi thứ mà Hoàng đế cần khi sang thế giới bên kia, người ta đã xây dựng những tòa nhà xung quanh Kim Tự Tháp. Quần thần của Hoàng đế cũng được chôn xung quanh trong các lăng mastaba.

Hoàng đế Ai Cập cổ đại.

Đối với những người Ai Cập, Hoàng đế là một người hơn cả quyền uy. Khi Hoàng đế đội vương miệng trắng và đỏ ngự trên ngai vàng. một tay cầm thánh trượng một tay cầm liên gia thì linh hồn của Thần Horus đã nhập vào và Ngài trở thành một vị thần. Người ta cũng cho rằng Ngài là con cháu của Thần Mặt trời Re. Và để giữ dòng máu thần thánh không bị pha trộn thì đã có một tục lệ là Hoàng đế phải kết hôn với chị hoặc em gái mình.

Cuộc sống trong Hoàng cung.

Sự giàu có và mọi quyền hành nằm trong tay Hoàng đế. Cuộc sống trong triều đình quay quanh Hoàng đế, cả tu sĩ và kẻ hầu người hạ đều chăm sóc và mua vui cho Hoàng đế. Là một vị thánh xa cách với người đời. Hoàng đế có một quan tể tướng để giám sát những quan lại mà Hoàng đế trọng dụng phải thực hiện những chính sách và mệnh lệnh Hoàng đế ban ra.

Vì quá thiêng liêng, Hoàng đế là một hình ảnh xa vời nên đã tạo ra cho dân chúng một nỗi sợ hãi ghê gớm. Tuy vậy, cũng có những bài viết cho rằng một vài vị Hoàng đế rất thích nghỉ ngơi bằng cách nghe nhạc, xem múa hát, nghe kể chuyện và xem các trò ảo thuật.

Sản nghiệp của một nhà quy tộc.

Hầu hết người Ai Cập đều sống trong những  ngôi nhà nhỏ, còn những người giàu có thì có những vùng đất rộng. Những biệt thự mát mẻ rợp bóng cây, có tường cao bao quanh làm ranh giới. Sau nhà là nơi ở của người hầu, tàu ngựa và chuồng nuôi gia súc để vỗ béo để lấy thịt. Chim bồ câu và các loại chim khác cũng được nuôi trong chuồng để làm thịt. Một sản nghiệp như thế này tự sản xuất chế biến những gì mà người chủ cần. Vì vậy ở đây cũng có những xưởng để thợ mộc, thợ dệt, thợ kim hoàn, và những thợ thủ công khác làm việc.

Giống như nhà của quy tộc, nhà của nông dân cũng được xây bằng gạch làm từ đất sét nung dưới ánh mặt trời. Ngôi nhà chỉ có 3 hoặc 4 phòng, nên việc đun nấu và những việc lặt vặt khác khác đều làm ở ngoài sân. Gia đình có thể nghỉ ngơi trên sân thượng được che bằng những tấm bạt để thỉnh thoảng được đón những cơn gió mát.

Những bồ thóc và các loại lương thực khác được để giữa sân. Đây cũng là nơi nhốt gia cầm về đêm.

Một năm của người nông dân

Vào tháng 10, khi nước lũ rút xuống, người nông dân dùng bò và cày gỗ để cày lại ruộng. Những người khác thì đi sau tra hạt vào những lỗ mà con cừu vừa giẫm lên. Khi mùa màng lên xanh tốt, những người thu thuế đến và bắt đầu tính thuế.

Tháng ba và tháng tư vào vụ gặt. Người ta dùng liềm để gặt lúa, chất vào thúng và dùng lừa để kéo về sân đập lúa. Ở đây, người ta tuốt và sảy hạt lép. Sau đó thóc được chất vào kho dưới con mắt kiểm duyệt của người ghi chép.

Nước lũ được chứa ở các con rạch chảy dần vào ruộng qua những mương nhỏ. Ở Tân Vương quốc, người ta đã phát minh ra một dụng cụ gọi là shaduf để đưa nước từ kênh tới những nơi cao hơn. Dụng cụ đơn giản này vần còn được sử dụng đến tận ngày nay. Nhưng dần dà nó đã được thay thế bằng những chiếc bơm nước bằng điện.

TRUNG CƯƠNG QUỐC VÀ ĐỜI SAU

Khi Cổ Vương Quốc sụp đổ, Ai Cập rơi vào một thời kỳ bất ổn do nội chiến giữa các phe phái đối lập tranh giành ngôi báu, sự lộn xộn, nạn đói và những cuộc xâm lăng từ bên ngoài gây ra. Cuối cùng, người đứng đầu tộc Thebes tên là Mentuhotep đã chinh phục phương Bắc và lại thống nhất được đất nước.

Dưới triều Hoàng đế Mentuhotep khôn ngoai, Ai Cập lại vượt qua được những rắc rối đương thời, nhưng sau đó dòng họ này lại bị một vị quan trong triều tên là Amenemhat thay thế lên nắm quyền.

Hoàng đế mới đã lập ra triều đại thứ 12 và dưới triều đại này Ai Cập lại trải qua những thời kỳ vĩ đại trong lịch sử. Ai Cập vẫn tiếp tục phát triển. Trong doanh trại giàu có Faiyum ruộng đất được tạo ra nhờ có các mương nước của dòng nước lớn. Buôn bán phát triển làm cho đất nước ngày càng giàu có. Nghệ thuật và các ngành nghề thủ công phát triển mạnh và một số câu chuyện nổi tiếng Ai Cập được viết trong thời gian này. Rất nhiều nước láng giềng phía Đông đã chịu ảnh hưởng của nền văn hóa nước này, trong khi đó thì quân đội tiến về phương Nam và đã chinh phục Nubia.

Khi Hoàng đế đồng thời là một vị thần thì nếu như hãm hại Hoàng đế tức là đã phạm vào một tội ác tày trời. Vậy mà Hoàng đế bất hạnh Amenemhat I đã bị một thành viên trong gia đình tấn công và giết hại. Con trai hoàng đế, người thừa kế Senusret đã được tôn vinh lên làm Hoàng đế - kế nghiệp cha mình ngay từ khi ông còn sống, do khôn ngoan hơn kẻ thù nên giành được ngôi báu.

GIAI ĐOẠN TRUNG GIAN PHÁT TRIỂN

Năm 2181 – 2160 trước CN

Triều đại thứ 7 và thứ 8

Năm 2160 – 2040 trước CN

Triều đại thư1 9 và thứ 10 do những Hoàng tử của dòng họ Herakleopolis trị vì.

TRUNG VƯƠNG QUỐC.

Năm 2133 – 1991 trước CN

Triều đại thư 11. Các Hoàng đế thay nhau trị vì Thebes trong nhiều năm.

Năm 2040 trước CN, Mentuhotep II lật đổ các Hoàng đế trị vì triều đại thứ 10 và thống nhất Ai Cập.

Năm 1991 – 1786 trước CN

Triều đại thứ 12 Amenmhat I lập ra một loạt Hoàng đế mới. Nhiều Kim Tự Tháp đã được xây dựng xung quanh lối vào Faiyum, Nubia lại chiến thắng và nhiều pháo đài được xây dựng ở Thác thứ 2.

Năm 1897 – 1878 trước CN

Senusret II bắt đầu đòi những vùng đất ở Faiyum.

Năm 1878 – 1843 trước CN

Senusret III, một chiến binh vĩ đại đã đánh bại quân kháng chiến Nubia.

Năm 1789 – 1786 trước CN

Vì không có con trai kế nghiệp, công chúa Sobekneferu lên làm “Hoàng đế” trị vì thiên hạn.

Năm, 1786 – 1633 trước CN

Triều đại thứ 13. Những người từ biên giới phía Đông đã tràn vào Ai Cập và chiếm gần hết đất đai.

GIAI ĐOẠN TRRUNG GIAN THỨ 2

Năm 1633 – 1567 trước CN

Dòng họ Hykso thống trị Ai Cập.

Những người ghi chép (biên lục gia) và những cuộn giấy.

Nhà nước Ai Cập chủ yếu là dựa vào việc lưu trữ các thông tin. Tất cả mọi hành động, mọi sắc lệnh, mọi thanh toán và buôn bán đều phải được ghi lại. Vì rất nhiều người Ai Cập không biết viết, nên các biên lục gia hay được thuê chép.

Mọi người thường giữ lại những ghi chép này để phòng khi dùng đến nó như trong trường hợp phải kiện tụng chẳng hạn. Một người ghi chép có thể tóm tắt nội dung trên mảnh bình bị vỡ, cuối cùng thì ghi lại trên một cuộn giấy cói. Để có thể làm công việc ghi chép, biên lục gia ngồi xếp bằng trên sàn nhà, cuộn giấy để trên một tấm bảng viết kê lên trên đùi. Biên lục gia dùng bút bằng thân cây sậy chấm vào nước và vẽ hình từ nhiều loại chất khoáng.

Làm giấy cói.

Các công đoạn làm giấy cói: (1) Bóc bỏ phần xanh của thân cây cói; (2) Tước lõi trắng bên trong thành những lát mảnh rồi ngâm trong nước sạch; (3) Xếp những lát đó chồng lên nhau tạo ra trang giấy; (4) Lấy búa nén xuống trang đó để các sợi dính vào nhau; (5) Đánh nhẵn bề mặt.

Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại.

Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại là một kiểu chữ bằng hình vẽ (đồ hình) xuất hiện ở Ai Cập ngay sau khi đất nước thống nhất. Một số đấu hiệu tượng trưng cho một chữ hoặc hai, ba, bốn hoặc năm chữ và những vật thể khác. Không có dấu chấm câu nào được sử dụng. Tất cả các chữ cái đều là phụ âm. Người Ai Cập không hề viết một nguyên âm nào. Chúng ta đoán được cách đọc là nhờ có sự giúp đỡ của Coptic, con cháu của người Ai Cập cổ đại. Giờ đây loại chữ này chỉ được sử dụng trong các nhà thờ Thiên Chúa giáo Ai Cập. Ngoài ra thời đó còn có hai hệ thống chữ viết được dùng hằng ngày là chữ tượng hình và chữ bình dân.

Giáo dục

Khi bé trai được 5 tuổi. những người khá giả đều gửi con đến trường, còn các bé gái thì không. Đầu tiên là đứa bé trai phải học viết. Chúng phải chép lại những bài học rất dài. Những đứa học khá hơn tiếp đó phải vượt qua tất cả các môn cần thiết.

Trò chơi.

Người ta đã tìm thấy vô số những đồ chơi giống ở trong hình như búp bê, mũ, bóng, những mô hình và những con số có các bộ phận cử động được. Trẻ con và người lớn rất thích chơi cờ và những trò chơi đồng đội thú vị.

Quân đội.

Giống như thời Cổ Vương quốc, quân đội thời Trung Vương quốc toàn những người lính chân đất. Họ được trang bị giáo, gươm, chùy, rìu, cung và mũi tên. Để tự bảo vệ, họ chỉ có khiên mộc chứ không hề có giáo. Hoàng đế có một vệ sĩ và một đội quân kỳ cựu được huấn luyện. Nhưng khi chiến dịch cần thêm người, các quan lại bắt đầu tỏa ra kêu gọi trai tráng đầu quân. Có thể coi đây là một phần của thuế lao động mà tất cả các đàn ông nợ Hoàng đế.

Sự thịnh vượng của Ai Cập.

Giấy cói, thực phẩm, rượu, đồ trang sức là những thứ được Ai Cập dùng để đổi lấy nguyên vật liệu mà họ không có và cả những xa xỉ phẩm. Nhà nước quản lý việc buôn bán. Còn Ai Cập phải mua của Byblos (nước Li Băng ngày nay) gỗ tuyết tùng 0000000từ những rừng tuyết tùng rộng lớn, cũng như rượu, bạc, nô lệ và các loại hàng hóa khác. Đồng và ngọc lam có nhiều ở những mỏ ở Sinai, Nubia là nguồn cung cấp nô lệ và rất nhiều kim loại quy như vàng, đồng và thạch anh. Những mặt hàng từ phương Nam như gỗ mun, ngà voi, lông đà điểu và da báo đều qua Nubia tới Ai Cập. Vào thời Trung Vương quốc, Ai Cập đã chiến thắng và chinh phục Nubia. Để bảo vệ biên giới mới, rất nhiều pháo đài được xây dựng xung quanh Thác thứ 2.

Cuộc xâm lược của quân Hyksos.

Tập quán của người Ai Cập cho phép những người du mục vượt qua biên giới phí Đông vào vùng đồng bằng để chăn nuôi gia súc. Vào Triều đại thứ 13, những cuộc tranh giành ngôi báu đã làm suy yếu nhà nước. Do không kiểm soát chặt chẻ ở biên giới nên ngày càng có nhiều người từ phía đông tràn vào. Cuối cùng, nhờ sử dụng ngựa và xe ngựa là những thứ chưa hề biết đến ở Ai Cập, họ đã chinh phục hầu hết đất đai này.

Những kẻ xâm lược này được gọi là Hyksos, có nghĩa là “thủ lĩnh sa mạc”. Cuối cùng Hoàng tử của vùng Thebes đã tập hợp mọi người và đã tống cổ được xâm lược ra khỏi bờ cõi.

ĐẾ CHẾ Ở THỜI KỲ ĐỈNH CAO 1567 – 1085 TRƯỚC CN

Vào thời Tân Vương quốc, Ai Cập vào thời kỳ hoàng kim về quyền lực. Đánh đuổi quan Hyksos ra khỏi bờ cõi. Ai Cập tiếp tục chiến thắng một đế chế rộng lớn khác. Quân đội tuyển thêm nhiều người và binh sĩ gần như chuyên nghiệp. Áo giáp và các loại vũ khí mới đã xuất hiện. Một đội xe ngựa được thành lập nhưng chủ yếu phục vụ nhà vua.

Ảnh hưởng của Ai Cập lan rộng từ Thác nước thư tự của sông Nil ở phía Nam tới tận sông Euphrates ở phía Đông. Nubia và Kush hoàn toàn theo Ai Cập nhưng một số quân chư hầu ở phía Đông đã nổi lên chống lại sự thống trị của người Ai Cập. Chúng còn được hai kẻ thù lớn của người Ai Cập là Mitanni và Hittites giúp đỡ.

Vào thời vua Akhenaten, người Ai Cập mắt quyền sỡ hữu rất nhiều vùng đất ở phía đông. Hoàng đế Setil và Ramesses II đã chiến đấu để giành lại những vùng đất bị mất, nhưng họ vẫn không đòi lại được tất cả.

Đối với người Ai Cập, nhang (trầm) rất quan trọng để đi lễ chùa và chôn cất chết. Nhưng người Ai Cập phải trải qua những cuộc hành trình dài và khó khăn mới tới được Funt (nước Somali ngày nay) để mua trầm.

NIÊN BIỂU

Tân vương quốc.

Năm 1567 – 1320 trước CN

Triều đại thứ 18. Quân xâm lược Hyksos bị đánh tan. Đế chế đã chiến thắng.

Năm 1546 – 1525 trước CN

Triều đại Amenhotep I. Ông tập hợp một loạt thợ giỏi để xây lăng mộ.

Năm 1526 – 1512 trước CN

Vua Tuthmosis I đã xây chiếc lăng đầu tiên trong Thung lũng các Hoàng đế.

Năm 1503 – 1482 trước CN

Nữ hoàng Hatshepsut lên ngôi trị vì đất nước.

Năm 1504 – 1450 trước CN

Tuthmosis III là một trong những chiến binh vĩ đại nhất của Ai Cập.

Năm 1417 – 1379 trước CN

Đế chế thời hoàng kim dưới quyền trị vì của Hoàng đế Amenhotep III

Năm 1379 – 1362 trước CN

Akhenaten vị Hoàng đế Ai Cập cổ đại “dị giáo”. Ông đặt thủ đô tại Amarna nơi ông sùng bái tôn thờ một vị thần và bỏ bê việc triều chính nên đã để mất rất nhiều tỉnh ở phía Đông.

Năm 1361 – 1352 trước CN

Tutankhamun đã khôi phục lại việc thờ những vị thần cũ.

Năm 1348 – 1320 trước CN.

Heremheb cải tổ lại Ai Cập

Năm 1320 – 1200 trước CN

Triều đại thứ 19 – Seti I và Ramesses II đã chiến thắng lại một số đế chế phương Đông. Đền Abu Simbel được xây dựng. Triều đại này đã phải kết thúc do những cuộc tranh giành ngôi báu.

Năm 1200 – 1085 trước CN

Triều đại thứ 20. Ramasses III đã cứu Ai Cập khỏi tay hải nhân. Tiếp theo là một thời kỳ xuống dốc.

ĐẾ CHẾ Ở THỜI KỲ ĐỈNH CAO

Ai Cập trong chiến tranh

Khi Ai Cập chiến thắng Đế chế trên mặt đất, thuyền bè đã được dùng để chuyển quân nhanh tới những điểm nóng và để chia cắt vùng giáp ranh.

Nhưng vào Triều đại thứ 20, thì chính Ai Cập lại bị tấn công. Kẻ thù là hải nhân. Chúng đến từ Đông Bắc Địa Trung Hải với mục đích tìm kiếm nơi trú ngụ mới. Chúng đã đốt nhiều thành phố và phá tan Đế chế Hittite. Ramesses III cho phục quân sẵn ở biên giới. Chỉ sau những trận ác chiến trên đất liền và cả trên biển mới đánh bại chúng. Cuối cùng đã cứu được AI Cập.

Cống vật và buôn bán.

Khi chiến thắng, các nước khác phải gửi những đồ cống nạp cho vua Ai Cập để chứng tỏ lòng trung thành của mình, đồng thời vẫn có thể tiếp tục buôn bán với Ai Cập.

Những Hoàng tử bị đánh bại phải gửi con trai sang làm con tin và được nuôi dưỡng để trở thành những quan chư hầu trung thành. Những công chúa cũng được gửi sang để làm thiếp của Hoàng đế Ai Cập.

Những mỏ vàng ở Nubia được khai thác hiệu quả đến nổi một vị Hoàng đế đã viết thư cho Hoàng đế Ai Cập để xin vàng vì vàng ở Ai Cập nhiều như bụi. Người Ai Cập trở nên rất giàu có. Bằng sự giàu có của mình, họ xây dựng đền đài, cung điện, nhà cửa, các kiến trúc khác và cho đầy của cải châu báu theo vào lăng mộ.

Thần thánh và các ngôi đền.

Người Ai Cập tôn thờ rất nhiều vị thần. Nữ thần và tin tưởng rằng những vị thần này có thể xuống thăm hạ giới. Để thuyết phục được các vị thần, người Ai Cập đã xây dựng những ngôi đền công phu. Đền được trang trí tỉ mỉ bởi từng đường nét phức tạp. Ngôi đền lộng lẫy tại Abu Simbel là một ví dụ.

Hoàng đế Akhenaten và Hoàng hậu Nefertiti

Hoàng đế Amenhotep IV đặc biệt tôn thờ thần Aten (xuất hiện như đĩa Mặt Trời) đến nỗi ông đổi tên mình thành Akhenaten. Hoàng đế và Hoàng hậu Nefertiti đã đến sống ở một thành phố mới, và ở đây được xây dựng để đón sự vinh quang của thần Aten. Hoàng đế này ra lệnh cho ọi người không được tôn thờ bất kỳ vị thần nào khác, Akhenatem do quá tôn thờ vị thần của mình đã sao nhãng việc triều chính nên đã để măt rất nhiều thành phố vào tay người Hittites. Đời sau đã buột tội ông là  “kẻ di giáo”, cả thành phố và cả vị thành của ông đều đã bị vào quên lãng.

Thuật ướp xác

Người Ai Cập tin rằng nếu họ có thể tận hưởng sự vinh quang của cuộc sống vĩnh hằng một cách trọn vẹn thì cơ thể của họ phải được bảo quản mãi mãi. Để làm được điều này, họ đã phát minh ra thuật ướp xác. Đầu tiên, họ cho tất cả những cơ quan nội tạng dể bị phân hủy vào cái bình. phần cơ thể được bao bọc bởi một lớp để làm khô và cũng là bảo quản. Cuối cùng cơ thể được bảo quấn chặt bằng vải trong đó để các đồ trang sức và bùa chú. Quá trình này kéo dài trong 70 ngày và luôn luôn có những tu sĩ đặc biệt túc trực ở bên cạnh. Sau lễ mở miệng cho người chết thì được coi như là đã trao lại toàn bộ quyền lực cho người đã chết.

Thung lũng các Hoàng đế.

Các Hoàng đế nhận thấy rằng ngay cả KIm Tự Tháp cũng không thực sự ngăn cản được bọn cướp. Vì vậy, vào thời Tân Vương Quốc, các lăng mộ đã được xây vào các sườn của một thung lũng bên bờ tây của Thebes. Đây là Thung lũng cá Hoàng đế nổi tiếng. Những thành viên trong Hoàng gia cũng có những lăng mộ xây bằng đá ở Thung lũng các Nữ hoàng. Nhưng kẻ cướp vẫn cướp đi tất cả trừ lăng của Hoàng đế Tutankhamun.

Lăng mộ lớn nhất trong Thung lũng các Hoàng đế là lăng mộ của vua Seti I. Lăng mnày trang trí bằng các cảnh Hoàng đế sẽ chiến thắng ở thế giới bên kia.

Làng của những người thợ

Thung lũng mà giờ đây được gọi là Deir el  Medinal là nơi trú ngụ của những người thợ đẽo đá trang trí cho các lăng mộ của Hoàng tộc và các nhà quy tộc. Một làng đặc biệt được xây dựng ở sa mạc để những người thợ làm việc cho gần. Những người này được nhà nước trả công rất hậu để làm công việc quan trọng này. Những người thợ thủ công chuyên làm ra những cổ vật để cho vào lăng như những thợ kim hoàn ở trên được làm việc ở những xưởng đặc biệt bên cạnh các đền và các cung điện.

CÁC HOÀNG ĐẾ AI CẬP NƯỚC NGOÀI 1085 TRƯỚC CN – 642.

Một trong những thảm họa tồ tệ nhất của Ai Cập là thời kỳ dưới thời dòng họ Assydria trị vì, những kẻ độc ác và tàn bạo. Khi bị các Hoàng đế Nubia của Ai Cập và những người ủng hộ các Hoàng đế này căm ghét dòng họ Assyria đã đánh chiếm Thebes. Mặc dù những người dân trung thành đã cố gắng hết sức nhưng thành phố chẳng bao giờ khôi phục lại được những mắt mát đau thương.

Sau khi Ramesses III, đã chiến thắng hải nhân, Ai Cập bước vào thời kỳ dần dần đi xuống. Đế chế ở phía Đông bị mất và sau đó Nubia tách ra hình thành Tân Vương quốc do Hoàng tử của họ trị vì. Ở Ai Cập, quan lại trở nên lười biếng và dối trá, còn nhà nước thì ngày một suy thoái, kẻ cướp vẫn tấn công các lăng mộ. Ai Cập vẫn giàu có nhưng không còn quyền lực và vinh quang nữa.

Sau đó, các Hoàng đế đối địch bắt đầu tranh giành quyền lực và vẫn như đã từng xảy ra trước đây, Ai Cập lại là nạn nhân của những kẻ xâm lược nước ngoài. Đầu tiên là một loạt Hoàng đế Nubia, vua Assyria và Ba Tư. Chỉ có thời kỳ Triều đại thứ 26 vinh quang trị vì, Ai Cập mới hoàn toàn được độc lập và ngay cả sau đó nhiều Hoàng đế khác đã thuê quân lính Hy Lạp và cho phép thương nhân Hy Lạp vào buôn bán.

NIÊN BIỂU

Giai đoạn trung gian thứ 3

Năm 1085-945 trước C N

Triều đại thứ 21. Các Hoàng Đế thống trị từ Tanis ở đồng bằng, còn các tu sĩ Amun Bề trên thống trị miền nam tờ Thebes.

Năm 945-715 trước CN

Triều đại thứ 22.Một  dòng họ Liby thống trị từ Bubastis.

Năm 818-715 trước CN

Triều đại thứ 23 và 24 chồng chéo nhau sau khi triều đại thứ 22 kết thúc.

Năm 728 trước CN

Piankhy, Hoàng Đế của Nubia xâm lược Ai Cập và dựng lên Triều đại thứ 25.

Năm 633 trước CN

The Bes bị đánh chiếm.

GIAI ĐOẠN SAU

Năm 664-525 trước CN

Triều đại thứ 26 trị vì từ Sais.

Năm 525-404 trước CN

Người Ba Tư trị vì được coi như là Triều đại thứ 27.

Năm 404-341 trước CN

Triều đại thứ 28 đến Triều đại thứ 30 do Hòang đế bản xứ trị vì.

 Năm 341-332 trước CN

Người Ba tư quay trở lại.

Năm 332 trước CN

Alexander băng hà

 Năm 323-30 trước CN

Dòng họ Ptolemy cai trị Ai cập.

Năm 30 trước CN

Người La mã chinh phục Ai Cập.

Thế kỷ đầu tiên sau CN

Đạo cơ đốc du nhập vào Ai Cập.

Năm 639-642 sau CN

Người Ả Rập chinh phục Ai Cập, Đạo Hồi bắt đầu được truyền bá.

Những thành phố Hoàng Gia.

Từ năm 1085 trước CN, thủ đô được di chuyển mỗi khi một triều đại lên hoặc xuống.Lúc đầu người ta thích đặt thủ đô ở Tanis, sau đó là ở Bubastis và sau nữa là ở Sais, Memphis cũng là một trung tâm quan trọng. Ngay cả lúc đi xuống, Ai cập vẫn rất giàu có và những ngôi đền ở những thành phố này rất nguy nga.

 Tanis là thủ đô của Ai cập dưới triều đại thứ 21. Các vị Hoàng Đế được chôn cất trong ngôi đền Amum cùng với đồ trang sức và thuyền bè bằng vàng bạc.Ở Thebes, những tu sĩ Amum bề trên thống trị và một vài người thậm chí còn lấy chức danh cấp bậc của Hoàng gia.

 Một trong những Nữ Thần được tôn thờ nhất trong thời kỳ này là Nữ Thần Bast. Đối với những tín đồ trung thành thì Nữ Thần thường xuất hiện dưới lốt một con mèo. Nữ Thần đem ấm áp của Mặt trời đến cho muôn loài, nhưng lúc cáu giận thì Nữ Thần có thể trừng phạt những kẽ xúc phạm. Quê hương của Nữ Thần ở Bubastis.

Ma thuật và y học

Các thầy thuốc Ai Cập rất được kính trọng. Một số tài liệu về y học vãn còn được giữ lại đã được cung cấp cho chúng ta có nhiều thông tin tốt, có giá trị. Vì người Ai Cập là một dân tộc theo đạo,nên mỗi một bài thuốc và cách chửa chạy đều phải cầu nguyện trước Các thầy thuốc nhận ra rằng, có rất nhiều căn bệnh không thể chửa nổi và đối với những căn bệnh như vậy họ đã dùng liều thuốc ma thuật hoặc thần chú.

Ma thuật đóng vai trò quan trọng trong đời sống của họ. Họ dùng bùa để tự bảo vệ và cầu mong đem lại cho họ sự may mắn.

1085 trước CN -642 sau CN

Toán học và xây dựng

 Tập giấy cói cho biết việc tính toán các tam giác và các Kim Tự Tháp có từ thời Ai Cập cổ đại. Những tài liệu như vậy cũng cho thấy người Ai Cập đã sử dụng các kỷ năng toán học trong những ứng dụng thực tế.

Ví dụ, toán học được áp dụng để xây dựng đền. Một lớp đá được đặt lên rồi cho cát vào những khoảng cách giữa các lớp đá và xây lên một cái dốc ngắn. Người ta lại đặt một lớp đá lên và cứ thế tiếp tục xây mãi.

 Thiên văn học.

 Các tu sĩ Ai Cập đã tập trung nghiên cứu về các hành tinh và những vì sao. Điều này đã giúp họ phát minh ra lịch một năm gồm 365 ngày và thêm 5 ngày là những ngày lễ Thánh. Mỗi tuần có 10 ngày, tất cả đều thuộc nhóm sao riêng. Và mỗi ngày có 24 giờ Hình ảnh trong giấy cói minh họa một câu chuyện thời Ai Cập cổ đại về thần sáng tạo atum đã tạo ra thế giới như thế nào, Hai con của thần là Shu (không khí)và Tefnut (độ ẩm). Họ cũng có con:Geb (mặt đất) và Nut (bầu trời), vì thế thân thể nàng tạo thành hình vòng cung trên Ged (mặt đất)chồng của nàng. Còn những vì sao là con của họ.

Những người chinh phục Nubia.

 Người Ai Cập và người Nubia đã thống trị nước Nubia sau khi nước này tachs khỏi Ai Cập, đặc biệc là khi họ tôn thờ Thần Amum. Hoàng Đế Piankhy tuyên bố rằng Thần Amum đã giúp Hoàng đế sang xâm lược Ai Cập nên đã khôi phục lại sự tôn thờ thần như cũ.

Hoàng đế cùng người kế nghiệp của mình đã cố gắng hết sức để làm sống lại những ngày vinh quang xưa kia. Nhưng họ rất tức giận vì dòng họ Assyria đã trả thù dữ dội. Một lần nữa người Nubia lại trở về Quê hương để tiếp tục làm chủ.

 Alexandria và dòng họ Ptolemy.

Nhiều người Ai Cập rất bất bình dưới sự thống trị của người Ba tư, Một số người đã lập Hòang Đế riêng, nhưng rồi người Ba tư lại giành lại quyền kiểm sóat.

Trong cuộc hành trình chinh phục đế chế Ba Tư ,Hòang Đế Alexander tới Ai Cập và được tung hô như một vị cứu tinh, được chấp nhận như một vị Hoàng đế thực sự.

Khi ở Ai Cập, Hoàng đế Alexanderddax ra lệnh xây dựng một thành phố lớn ở bên bờ biển –Thành phố Alexandria. Alexandria đã trở thành thủ đô mới của Ai Cập với nhiều cảng và một ngọn hải lớn. Thành phố cũng có nhà hát, thư viện và Bảo tàng. Là một trung tâm  học thuật, thành phố này đã trở nên nổi tiếng khắp vùng Địa Trung hải.

Khi Alexander băng hà, Đế chế đã sụp đổ vì các tướng lỉnh tranh giành quyền lực. Ptolemy giành quyền thống trị Ai Cập và lập ra một triều đại mới mang tên mình. Xét về nhiều mặt thì dòng họ Ptolemy là một dòng họ đáng chú ý và đã đào tạo được một số người đứng đầu có năng lực. Thật không may, do mối hận thù về một dòng họ quá tàn nhẫn và hung bạo đã mở đường cho quân La mã can thiệp vào.

Ai Cập dưới triều đại La Mã.

Người trị vì cuối cùng của nước Ai Cập độc lập là Nữ Hoàng Cleoptra(Cléopát).Vì tình yêu với một vị tướng La Mã, tên là Maxk Antony, Nữ Hoàng đã bị cuốn hút vào những cuộc nội chiến tàn khốc, làm chia rẽ quân La Mã sau khi người cận vệ đầu tiên của nữ Hoàng là  Julius Caesar bị giết. Khi bị quân Octavi đánh bại, Nữ Hoàng đã tự vẫn. Tương truyền Nữ hoàng đã dùng một con răn độc để tự tử.

Tuy chỉ trở thành một tỉnh của đế chế La Mã, nhưng Ai Cập đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp lương thực cho những người La Mã nghèo đói. Đạo cơ đốc sớm được truyền bá ở Ai cập. Người Ai cập cũng có Thánh và những người sùng đạo, cho nên những tu viện đầu tiên đã được xây dựng ở đây. Sau đó, khi thành La Mã mới đã được xây dựng ở Constantinople, Ai Cập lại bị một phần đế chế phía Đông hay Byzantinecai trị cho đến khi quân Ả Rập chiến thắng.

Khi người Hy Lạp bắt đầu tới thăm Ai Cập, nên học vấn, tôn giáo và những tượng đài đã gây cho họ những ấn tượng sâu sắc. Nhờ có người La Mã và người Hy Lạp, một số y tưởng thông thái của nước Ai Cập cổ đại đã được giữ lại cho đến ngày nay.

Thế giới hiện đại cũng rất ngưỡng mộ nên văn hóa Ai Cập cổ đại. Các trường đại học tập trung nghiên cứu nền văn hóa này, các nhà khảo cổ thì đến đây tiến hành khai quật. Khi việc xây dựng cong đạp Aswan đe dọa những công trình ở Nubia thì cả thế giới đã tổ chức giúp đỡ bằng cách đưa ra những biện pháp cứu chữa nhằm bảo vệ các công trình này.

Sự vĩ đại của nên văn minh Ai Cập đa thu hút hàng ngàn khác du lịch tới thăm Ai Cập. Ở đây vẫn còn rất nhiều thứ để tìm kiếm. Mỗi năm lại có thêm những bí mật và những đồ vật mới được khám phá.

Báu vật Ai Cập

Một trong những tìm kiếm nổi tiếng nhất là lăng vua trẻ Tutankhamun năm 1922. Vì bọn cướp trước đây đã bỏ qua, nên lăng mộ này vẫn còn chứa đầy những báu vật.

Những công trình của người Ai Cập

Kim Tự Tháp thon cao là một trong những biểu tượng của Thần Mặt Trời mà một thời đã được đặt sóng đôi ở các cổng đền. Nhưng loại tháp này ở Ai Cập thì còn lại không đáng kể vì thế kỷ trước chúng đã được chuyển tới thủ đô của các nước trên thế giới. Còn các Kim Tự Tháp thì không thể di chuyển được. Chúng tồn tại vĩnh hằng như những nơi này.

Sông Nil ngày nay.

Đầu tiên là chính quyền Anh sau đó là Ai Cập đã xây dựng những đập ở Aswan để ngăn nước sông Nil. Đập Cao hiện đại cũng cung cấp thủy điện cho Ai Cập. Sông Nil cũng là con đường cao tốc của Ai Cập. Những xà lan chở khác và những thuyền phà của địa phương qua lại tất nập như thời cổ đại.

Tảng đá Rosetta

Khi tảng đá Rosetta được phát hiện thì người ta mới biết được y nghĩa của chữ tượng hình Ai Cập cổ đại. Có thể nói, đây là chiếc chìa khóa giúp cho các học giả độc được những nguyên bản thời cổ đại. Nguyên bản trên tảng đá Rosetta được viết ba lần bằng chữ Hy Lạp, chữ tượng hình và chữ thông dụng. Bằng cách sử dụng chữ Hy Lạp và ghép với các bức tranh, các học giả đã tìm các bức tranh, các học giả đã tìm ra bí mật thời cổ đại.

ĐẶC TRƯNG RIÊNG BIỆT: Kim Tự Tháp

Được xây dựng cách đây 4.500 năm, Kim Tự Tháp là một trong bảy kỳ quan thế giới cổ đại. Ở Ai Cập cà Xu Đăng hiện có hơn 70 Kim tự Tháp, tháp cao nhất là 485 feet. Ai đã xây những Kim Tự Tháp này? Làm thế nào người ta có thể tổ chức và chi phí cho một nhiệm vụ khó khăn nhường ấy? Trong phần Đặc trưng riêng biệt, chúng tôi cố gắng tìm ra một số câu trả lời cho những câu hỏi này.

Tại sao lại có Kim Tự Tháp?

Kim Tự Tháp được xây dựng làm lăng vĩnh cửu của các vị Hoàng đế Ai Cập. Một số Nữ hoàng cũng có Kim Tự Tháp nhưng nhỏ hơn nhiều.

Những Kim Tự Tháp thời Cổ Vương quốc được xây dựng trải dọc theo sa mạc, một số dài khoảng 29 dăm (48 km) ở ngay phía tây của thành phố Menphis. Thời đó Memphis là thủ đô của Ai Cập. Nhưng bây giờ đây là thành phố đã bị phá hủy và chôn vùi.

Người Ai Cập tin rằng, Kim Tự Tháp sẽ bảo vệ thi thể Hoàng đế và các thứ được mang theo cùng sang thế giới bên kia khỏi tay bọn cướp. Nhưng Kim Tự Tháp còn làm một nhiệm vụ khác nữa. Đây chính là nơi mà linh hồn của các Hoàng đế bay lên trời. Nhờ những chữ viết trên tường Kim Tự Tháp về sau này mà chúng ta khám phá ra được điều này. Các Kim Tự Tháp bậc thang hướng lên thiên đàng để Hoàng đế với tới các vì sao. Vào triều đại thứ IV, các tín ngưỡng đã thay đổi và người ta đã xây dựng những Kim Tự Tháp cạnh thẳng như là những tia nắng được làm bằng đá dựng lên để Hoàng đế có thể bước lên cùng với vị thần Mặt trời.

Một quần thể Kim Tự Tháp.

Đền Thung lũng được xây dựng ở khu đất mà sa mạc tiếp giáp với đất canh tác của thung lũng. Ở đó thi thể của Hoàng đế được sửa soạn để chôn cất và tiến hành mọi nghi lễ được sửa soạn để chôn cất và tiến hành mọi nghi lễ cho hồn người nhập vào bức tượng và thưởng thức những đồ lễ đặt ở đằng trước. Một con đường nổi cao lên (một hành lang rất dài) dẫn tới nhà xác được xây dựng đối diện với phía đông của Kim tự Tháp. ở đó, hằng ngày người ta dâng đồ ăn thức uống cho linh hồn Hoàng đế. Các khu đất rộng dùng cho việc để tất cả những vật dụng cần thiết mãi mãi cho Hoàng đế.

Lối vào Kim Tự Tháp thường nằm ở phía bắc. Từ đây có một lối đi xuống dẫn vào nơi chôn cất tử thi ở chính giữa. Ngoài một hoặc hai phòng cạnh, phần còn lại đều khép kín. Kim Tự Tháp không đứng một mình. Xung quanh nó còn có lăng của những người trong gia đình và của các cận thần. Đó là những lăng nhỏ hình chữ nhật gọi là Mastaba. Hoàng hậu có thể có một lăng nhỏ riêng.

Việc xây dựng Kim Tự Tháp

Không phải nô lệ hay tù binh chiến tranh mà chính những người Ai Cập bình thường đã xây dựng các Kim tự Tháp. Vì hồi đó chưa có đồng tiền nên mọi người nộp thuế cho Hoàng đế bằng hàng hóa do chính họ làm ra, hoặc có giai đoạn thì làm cho Hoàng đế. Khi mùa màng đã xong xuôi, hàng ngàn nông dân đã nộp thuế lao động bằng cách bỏ sức xây dựng Kim Tự Tháp. Họ dùng những xe trượt và dây thừng bện bằng cói (một loại cây ở dưới nước) để chuyển những tảng đá vào vị trí. Khi lớp móng đã được đặt xong, họ xây một cái dốc và đưa lớp đá khác lên. Khi Kim Tự Tháp càng cao thì dốc càn dài và cao hơn. Khi xây đến đỉnh tháp thì cả Kim Tự Tháp được phủ một tầng đá vôi trắng, còn dốc được dời đi. Những thợ nề cắt đá để xây Kim Tự Tháp Lớn thành thạo đến nổi không ai có thể nhét nổi một tờ giấy giữa kẽ của hao tảng đá.

Người dân làm việc rất vui vẻ vì khi làm cho Hoàng đế được ăn no, mặc đủ và họ biết rằng công việc này sẽ làm các vị thần hài lòng. Họ cũng tin rằng Hoàng đế không chỉ trị vì họ ở thế giới này mà còn chăm lo cho họ ở thế giới bên kia. Vì vậy những người làm rất quan tâm tới việc làm sao để Hoàng đế được an toàn ở thế giới bên kia!

Các Kim Tự Tháp Giza

Triều đại thứ IV (2613 – 2494 trước CN)

Các vị Hoàng đế đã xây dựng các Kim Tự Tháp lớn nhất, trong đó nổi tiếng nhất là các Kim Tự Tháp trên cao nguyên Giza. Những Hoàng đế đã xây dựng ở Giza gồm có:

Hoàng đế Khufu (tiếng Hy Lạp là Cheops). Kim Tự Tháp của ông là chiếc đầu tiên trong những Kim Tự Tháp ở Giza. Kim Tự Tháp này được gọi là Kim Tự Tháp Lớn vì nó rộng nhất. Tháp này được xây xong năm 2565 trước CN. Nó được biết đến như là một kỳ quan của thế giới cổ đại vì có kích thước lớn và hình mẫu hoàn hảo. Khufu xây dựng Kim Tự Tháp này để bảo vệ của cải của mình đời đời. Tuy nhiên kẻ trộm vẫn lẻn vào được bên trong và lấy của cải. Sau này, vào thời kỳ Trung đại, mọi người đã gỡ các tảng đá ở bên ngoài để xây một số Kim Tự Tháp tòa nhà Cairo. Khufu cũng cho xây dựng một số Kim Tự Tháp nhỏ cho Hoàng hậu. Trong quần thể Kim Tự Tháp, các mastaba, con đường nổi, những ngôi đền đều không còn nữa.

Hoàng đế Khafre (tiếng Hy Lạp là Chephren) là người cho xây dựng Kim Tự Tháp thứ 2. Ông là con trai của Hoàng đế Khufu. Tháp này được hoàn tất năm 2545 trước CN. Mặc dù nó chỉ nhỏ hơn Kim Tự Tháp Lớn một chút, nhưng vì được xây dựng trên khu đất cao hơn nên trông nó cùng kích cỡ với Kim Tự Tháp kia.

Hoàng đế Menkaure (tiếng Hy Lạp là Mykerinus) là người cho xây dựng Kim Tự Tháp thứ ba, Kim Tự Tháp này được xây bằng gạch vì phải kết thúc nhanh. Trong đền Thung lũng có những bộ sưu tập tượng rất đẹp.

Bên cạnh Kim Tự Tháp của Khufu và của Vua Menkaure còn có thêm 3 Kim Tự Tháp nhỏ hơn các Hoàng hậu.

Thợ thủ công

Một nhóm người nhỏ nhưng quan trọng ở Ai Cập là thợ thủ công. Họ làm việc theo nhóm để làm ra các tượng đài lộng lẫy, các đồ vật tao nhã, các tàu thuyền bằng đá duyên dáng và đồ trang sức thanh mảnh đặt trong các cung điện, đền đài và biệt thự ở Ai Cập. Những người khác thì đóng thuyền, thuộc da, bện dây thừng và đóng gạch.

Đa, các loại đá tương đối quy, đồng và vàng cũng được tìm thấy ở Ai Cập. Kim Tự Tháp Giza cũng được haòn tất bằng những phiến đá vôi lấy từ bên sông Nil. Còn bạc và gỗ quy thì phải mang từ nước ngoài về.

Phụ nữ thường đảm nhiệm việc se và dệt sợi lang thành vải lanh để may quần áo cho người Ai Cập. Những mảnh vải tốt nhất đẹp đến nỗi có thể nhìn xuyên qua lớp vải.

Những thợ thủ công giỏi nhất được Hoàng đế, các nhà quy tộc và các đền thông tin dùng. Họ được trả công bằng thực phẩm, bia, rượu, vải lanh, dầu và học có thể dùng các thứ đó để đổi hàng hóa khác.

Trưởng Thành

Người Ai Cập phải lao động rất nặng nhọc nhưng họ cũng biết cách nghỉ ngơi giải trí. Rất nhiều lễ hội tôn giáo đã được tổ chức. Đây là một lễ hội được biết đến khi thần Ptah nhập linh hồn vào một con bò đen trắng đặc biệt đã dược chọn sẵn. Khi con bò được đưa ra khỏi đền thì mọi người cảm thấy vui vẻ.

Các bậc cha mẹ người Ai Cập cổ đại dành cho con trẻ rât nhiều thời gian vui chơi. Trong khi đó thì ngay cả ở những vùng đất giàu có của AI Cập, người nông dân phảo làm việc rất vất vả để tồn tại. Điều đó có nghĩa là khi lên 7 tuổi trẻ con phải làm những công việc giản đơn để giúp đỡ gia đình.

Nếu không được chủ đất đặc biệt lựa chọn thì những đứa trẻ thờ Cổ Vương quốc khó có cơ hội được đến trường. Nhưng bé gái được mẹ dạy cho cách nấu nướng, se, dệt vải và làm các công việc khác. Công việc nấu nướng gồm có việc chuẩn bị bánh mỳ, bia, thịt, cá và nhiều loại rau. Trong khi đó các ông bố dạy con trai học để trở thành nông dân hay thợ thủ công. Cha mẹ chọn vợ hoặc chồng cho con cái mình. Bon trẻ cưới nhau khi chúng còn rất trẻ - con gai 15 tuổi và con trai thì nhỉnh hơn. Thời Ai Cập đã có những thầy thuốc giỏi mặc dù vậy đời người thời đó thường rất ngắn ngủi và mọi người đều muốn được sống trọn vẹn.

Người ghi chép (kí lục gia) và học giả

Khoảng năm 3300 trước CN, những mẫu chữ đầu tiên đã xuất hiện ở Ai Cập. Việc sử dụng chữ viết là một bước tiến cực kỳ quan trọng trong sự phát triển của bất kỳ nên văn minh nào. Điều đó có nghĩa là người ta có thể truyền lại một cách chính xác những thông tin và những suy ghĩ cho những thế hệ trong tương lai mà không phải phụ thuộc vào trí nhớ không hoàn hảo. Hệ thống điều hành nhà nước Ai Cập bao gồm cả việc lưu giữ những bản ghi chép chi tiết về tất cả mọi thứ. Những người ghi chép cũng có vai trod rất quan trọng. Tuy nhiên, thời Cổ vương quốc, chỉ gia đình giàu có mới có thể gửi con tới trường.

Các học giả Ai Cập nổi tiếng là thông thái. Họ đặc biệt rất giỏi về y học, toán học, kỹ thuật và nghiên cứu các vì sao. Học giỏi nổi tiếng nhất là Imhotep, người đã thiết kế Kim Tự Tháp cho Hoàng đế Zoser và được các thế hệ sau này ngưỡng mộ như một vị thần.

Những người ghi chép và các nghệ nhân đang viết và gắn các bài viết và các bức tranh lên tường lăng mộ. Thoạt đầu người ta vẽ ô vuông để cho tất cả các dòng có thể đúng theo những quy tắc khắt khe ai Cập về kích cỡ và hình dáng. Những bức tranh và những chữ tượng hình được khắc và vẽ.

Những xác ướp

Hình thi thể một nhà quy tộc đã được bó lại và được tìm thấy trong lăng mộ của Nefer. Đó là một trong những bộ hài cốt từ thời Cổ Vương quốc còn sót lại.

Hình xác ướp của Hoàng đế Seti I. Vào thời điểm mai táng ông thì người Ai Cập đã có những kỷ năng hoàn hảo về ướp xác. Sau khi lăng của ông bị cướp, các tu sĩ đã bí mật chôn thi hài ông. Cho mãi tận năm 1871 sau CN mới tìm lại được.

Thế giới bên kia

Người Ai Cập tin rằng, cái chết chỉ là cửa ngõ để bước sang một thế giới vỉnh hằng ở thế giới bên kia. Các vị Hoàng Đế có thể gặp người thân, các vị thần và hàng ngày có thể giong thuyền thần khắp bầu trời với Thần Mặt trời. Người dân bình thường sẻ sống mãi ở một vùng đất phía Tây. Nếu họ đẫ sống một cuộc sống tốt lành trên Trái đất thì họ có thể hưởng cuộc sống hạnh phúc ở một nơi giống như Ai Cập mà không hề phải lo lắng gì cả.

 Người Ai Cập tin rằng sau khi chết con người vẫn cần đồ ăn thức uống và những thứ cần thiết khác của cuộc sống. Những thứ này có thể là đồ dâng lể hoặc là từ những bức tranh trong lăng mộ có thể trở về đời sống nếu người ta đọc đúng những bài cầu nguyện. Nhưng để hưởng trọn đời cuộc sống, họ tin rằng cơ thể của con người cũng phải tồn tạivà điều này đã gây rắc rối vì cơ thể con người bị phân hủy một cách tự nhiên.

 Để giử được cơ thể sau khi chết, người Ai Cập đẫ dùng thuật ướp xác. Chỉ có những bộ xương của xác ướp từ thời Cổ Vương quốc là còn tồn tại. Đầu tiên những người ướp xác đã tách các cơ quan nội tạng ra khỏi cơ thể. Sau đó họ rửa xác bằng một lớp muối để bảo quản và quấn vải lại.

Sông Nil- tuyến đường sông của Ai Cập

Các nhà  quý tộc có thể đi trên những con thuyền nhỏ làm bằng cây sậy và dùng những lao đẻ móc cá, thậm chí cả hà mã và cá sâu với mục đích giải trí. Họ cũng hay ném những que nhọn để bắt chim trời đang sống ở các bãi sậy ở hai bên bờ sông.Còn những người dùng lưới để bắt chim và cá là những người cần số lượng lớn để bán.

Nếu không có sông Nil thì ai cập chỉ là một sa mạc vì ở đó gần như chẳng bao giờ có mưa.Vùng đất nào có nước thì mới canh tác được.Các kim tử tháp và các nghĩa địa được xây dựng bên rìa xa mạc cho đỡ tốn đất trồng trọt.Sông Nil không chỉ cung cấp nước cho ai cập mà còn cung cấp cả cá,cây sậy,chim và sông Nil còn là trục giao thông chính của Ai cập.

Sông Nil ngày nay

Từ bao đời nay,sông Nil cực kỳ quan trọng đối với Ai cập.Giờ đây ,con đập Aswan ngăn dòng điện.

Vì con đập đe dọa những ngôi đền ở Abu Simbel nên người ta đã xây dựng lại những ngôi đền này ở nơi cao hơn.Dòng sông vẫn là nơi chuyên chở các vật nặng như là đá hoặc các bộ phận của máy móc và khách du lịch ngồi trên thuyền ngược xuôi thăm các di tích cổ xưa.

Ai cập là một đất nước dài và hẹp với dòng sông Nil chảy xuôi xuống miền trung.Để có thể chuyển một lượng đá lớn cho việc xây dựng kim tử tháp,Ai cập phải chờ đến mùa nước lên thì mới có thể chuyển được các khối đá đến sát mép sa mạc và như vậy sẽ đỡ phí sức vào những việc không cần thiết như vượt qua các cánh đồng.

Những thân cây sậy rất có ích choviệc làm các con thuyền nhỏ để đi trên sông. Những con thuyền lớn thì được làm bằng gỗ. Loại gỗ tốt nhất là cây tuyết tùng ở Libăng(đất nước bên bờ Địa trung Hải). Người Ai Cập thường xuyên phải nhập khẩu gỗ.

Điều gì xảy ra với Kim tự Tháp?

Gần cuối thời kỳ Cổ Vương Quốc, Kim tự Tháp càng ngày càng nhỏ dần chứ không còn được như những Kim tự Tháp đã xây dựng trước kia. Họ dùng những tảng đá ráp và gạch vụn ở bên trong thay cho những khối đá to và nhẳn được sử dụng ở Giza. Thời Cổ Vương quốc đã kết thúc bằng nội chiến và sự hỗn lọan. Bất chấp nguy hiểm và khó khăn, bọn cướp vẫn tấn công vào các Kim tự Tháp. Chúng cướp hết vàng bạc châu báu và phá hủy thi thể của các Hòang Đế.

 Vào thời Trung Vương Quốc, trật tự được lập lạivà vào Triều đại thứ XII một lọat Hoàng Đế hùng mạnh đã tiến hành xây Kim tự Tháp cho mình. Những Kim tự tháp này được xây bằng gạch và các phiến đá. Thợ xây đã tìm ra nhiều cách giấu kín nơi chôn cất Hoàng Đế để bọn cướp không thể phát hiện được nhưng đã không có keets quả. Cuối cùng các Hoàng đế đều đã từ bỏ việc xây dựng Kim tự Tháp.

 Một vài nhà quý tộcvà ngay cả những thợ thủ công trung lưu thời Tân Vương quốc đã bắt đầu xây dựng các Kim tự Tháp nhỏ bé ngay trên mộ của họ, nhưng kiểu này đã không tồn tại được lâu. Sau này, ở xa phía Nam, giờ đây là nước Xuđăng, những vị vua nhỏ chịu ảnh hưởng nặng nề của Ai cập đã bắt đầu xây dựng các Kim tự Tháp bằng gạch làm lăng mộ cho mình.

 Bọn trộm cướp thườnh đột nhập vào lang của các vị Hoàng Đế băng hà từ lâu. Khi quyền lực Hoàng đế bị suy yếu đi, kẻ trộm bắt đầu tấn công vào các lăng. Tuy tội này có thể bị phạt tử hình, nhưng châu báu trong các lăng của các Hoàng gia và ngay cả của những nhà quý tộc giá trị quá lớn đến nỗi bọn cướp không sao cưởng lại được.

 Kim tự Tháp trên khắp thế giới

 Bộ tộc Nam Mỹ có thể hiến dâng mình cho các vị thần. Ở Tenochenilan thủ đô Aztec, hàng trăm nạn nhân đã bị giết trên các bàn thờ ở các ngôi đền.

 Ngoài người Xuđăng là những người bị ảnh hưởng của nền văn hóa Ai cập, thì không có người dân tộc nào cùng thời với người Ai cập cổ đại xây dựng Kim tự tháp. Vì vậy Kim tự Tháp vẫn là biểu tượng duy nhất của người ai Cập. Hàng trăm năm sau khi người Ai cập xây xong Kim tự Tháp, cách nữa vòng trái đất, người Nam Mỹ bắt đầu xây dựng Kim tự Tháp riêng của họ và chưa hề biết đến đất nước Ai Cập.

Các Kim tự Tháp bằng đá khổng lồ của người Inca ở Pêru và người Aztec ở Mêxico có đỉnh phẳng chứ không nhọn như các Kim tự Tháp thực sự. Những Kim tự Tháp này có các bậc dẫn lên đỉnh phẳng nơi họ xây những ngôi đền cho các vị Thần. Vì vậy, các Kim tự Tháp ở Nam Mỹ hòan tòan khác và được xây dựng với mục đích khác Kim tự Tháp Ai Cập. Đay là thời kỳ người Inca và người Aztec đang ở đỉnh cao quyền lực cho tới tận cuối giai đoạn mà chúng ta gọi là Thời Trung Cổ ở châu Âu.

NIÊU BIỂU

Mốc về thời gian ở thời Cổ Vương quốc chỉ có tính gần đúng

Năm 5000- 3100 trước CN

Giai đọan tiền triều đại. Những cộng đồng nông dân nhỏ dầndần hợp lại thành hai Vương quốc. Thượng Ai Cập và Hạ Ai Cập. Hòang đế của thượng Ai Cập đội vương miện trắng, Thủ đô ở Hierakonpolis. Hòang đế của Hạ Ai Cập đội vương miện đỏ, thủ đô đặt ở Buto.

Năm 3100-2686 trước CN

Thời kỳ hổn độn (Triều đại thứ I và II) Menes của Thượng Ai Cập chiến thắng Hạ Ai Cập đã thống nhất hai vùng này lại. Vị hoàng Đế này cho xây thủ đô mới ở Memphis. Những lăng mộ Hoàng gia Mastabasdd]ợc xây bằng gạch ở Abydos và Sakkara.

 Năm 2686- 2681 trước CN

Thời kỳ Cổ Vương quốc (Triều đại thứ IIIvà thứ VI ).Một trong những thời kỳ vĩ đại nhẩt trong lịch sử lâu dài của Ai Cập.

 Năm 2686-2613 trước CN

Hòang đế Zoser trị vì

 Năm 2613-2589

Hoàng đế Snefreu trị vì Ai Cập

 Năm 2589- 2566

 Khufu trở thành Hòang đế Ai Cập cổ đại

Năm 2558-2533

Khafre trị vì Ai Cập

Năm 2533-2505

Menkaure là Hoàng đế Ai Cập

 Năm 2181-2040

Giai đọan chuyển tiếp đầu tiên (Triều đại thứ VII-X). Sự thống trị của nhà vua sự sụp đổ. Những cuộc chiến tranh và nạn đói hoành hành.

Năm 2040 – 1684

Giai đoạn Trung Vương quốc (Triều đại XI – XIII) Hoàng tử xứ Thebes (Luxor ngày nay) đã thống nhất Ai Cập.

Năm 1684 – 1567

Giai đoạn chuyển tiếp 2 (Triều đại XIV – XVII) Lại một thời kỳ lộn xộn nữa. Những cuộc xâm lược của người nước ngoài mà chúng ta gọi là Hyksos đã thống trị phía Bắc Ai Cập.

Năm 1567 – 1085

Thời Tân Vương quốc (Triều đại XVII – XX).

Quân Hyksos đã bị Hoàng tử xứ Thebes, sau này đã trị vì nước Ai Cập thống nhất, đánh đưởi ra khỏi bờ cõi.

Thi hài của các Hoàng đế được chôn trong các lăng ở Thung lũng Các Hoàng đế ở Thebes

Năm 1381 – 1304

Seti I là Hoàng đế Ai Cập.