Hỏi: để sau khi đẻ được thuận lợi, sản hậu thường có thể dùng những phương gì (tức những phương gì có thể kết thúc nhanh đẩy ác lộ ra ngoài, làm cho dạ con dễ co lại, giảm tổn thương tần sinh môn tới mức tối thiểu)? Ngoài ra, xin ngài nói cho biết về phương diện phụ khoa, các phân biệt chứng hậu ( chứng hậu biệt dụng đồ) để sử dụng các phương thường dùng như đương qui, thược dược tán, quế chi phục linh hoàn, đào hạch thừa khí thang, khung qui giao ngải thang v.v… ý nghĩa bao quát về các thuốc thường dùng trong sản hậu là gì?

Đáp:

1. Về phương diện này, một phương thuốc, mà soạn giả tôi thường dùng nhất là đương qui điều ẩm trong mục sản hậu sách “vạn bệnh hồi xuân”. Thành phần : đương qui, xuyên khung, can địa hoàng, bạch truật, phục linh,tràn bì , ô dược, hương tử phụ,mẫu đơn bì dều 8g, cộng là 13 vị. Sách hôi xuân nói : _ phương này chủ trị  tất cả các chứng bệnh sản hậu, khí huyết hư tổn , tỳ vị khiếp nhược , ác lộ không  ra hoặc ra máu quá nhiều v .v…

Đương quy, xuyên khung , địa hoàng để bổ huyết, nhuận huyết, bổ thiếu máu sau khi đẻ:phục linh, bạch truật,trần bì, cam  thảo trợ tỳ vị tức là hiệp trợ công năng vị tràng trong hệ tiêu hóa; mẫu đơn bì, ích mẫu thảo để lương huyết nhiệt ,hạ ác lộ và xúc   tiến ác nhanh chóng kết thúc và tử cung co lại dễ dàng. Ô dược, hương phụ để sơ đạo khí huyết. Thông qua  tác dụng tổng hợp của các vị nói trên có thể xúc tiến khôi phục thể lực sản phụ sau khi đẻ

Sau đẻ, nước ối (ác lộ) l ẽ ra phải bài xu ất, vì gặp lạnh mà ngừng lại, thì sau khi dùng phương này,sẽ phần nhiều bài xuất hết ứ huyết, thì đối với việc này đừng lo, sự bày xuất sau đẻ trái lại là hữu ích; phương này là phương mà phái hậu thế hay dùng cho tất cả các loại sản hậu bao quát các thể bệnh hư, thực và trung gian. Sau khi dùng phương pháp này tất cả đều được tăng tiến ăn uống, đại tiện thông, ác lộ ra dễ dàng, sinh tân huyết, nhuận cơ phu, là một phương hay xúc tiến khôi phục thể lực cho sản phụ.

1. Điều hỏi về các cổ phương như đương qui thược dược tán …các chứng sản hậu (mã số) khác nhau về chứng và cách dùng cho sản hậu, tôi xin nói rõ như sau.

A/ đương qui thược dược tán (kim quĩ) nói chung dùng  cho thể chất hư chứng, thể hình tiêu gày, màu da trắng, có khuynh hướng thiếu máu, lãnh chứng, dễ mệt mỏi, phương này hay dùng nhất cho sản hậu trong các cổ phương, đặc biệt dùng cho sản hậu phúc thống (đau bụng) tương đương với phương hậu thế phái hay dùng là đương qui điều huyết ẩm là 1 phương bình an vô sự.

B/ quế chi phục linh hoàn (kim quỹ) trên phương diện thể chất mà nói, phương này lại rất tương phản với phương nói trên. Nói chung là dùng cho thực chứng, có thể hình mà người ta gọi là nữ trượng phu hình, tương đối béo, mặt đỏ, có chứng hậu ứ huyết. Bụng dưới có đề kháng áp thống, sản hậu ác lộ ít, bụng đau bụng trướng, chân có tĩnh mạch huyết bế huyết thuyên (nghẽn tắc đường máu, rãn tĩnh mạch) sốt cao, thai chết, thì nên ứng dụng.

Nhưng phương này không phải người nào cũng dùng được.

C/ đào hạch thừa khí thang (thượng hàn luận)

Mục tiêu của phương này là chứng trạng ở mức độ nghiêm trọng của chứng quế chi phục linh hoàn, có thêm chứng ứ huyết dạng thực nhiệt kiêm có trạng thái cấp bách thượng xung hoặc sau đẻ ác lộ ra rất nhiều, lại bị sót rau, chân lại có tĩnh mạch ứ, thì bất kỳ người nào cũng thích hợp.

D/ khung qui giao ngải thang (kim quỹ). Dùng điều trị chứng ra máu không cầm trong phụ khoa, trạng thái thiếu máu mà không có nhiệt chứng, có lúc lại kiêm tứ chi phiền nhiệt hoặc bụng dưới đông thống. Nói chung dùng cho sản hậu xuất huyết bất chỉ (không cầm), hư chứng không sốt hoặc không phải là chứng của quế chi phục linh hoàn, đào hạch thừa khí thang. Nhưng nếu thiếu máu quá nặng hoặc uống phương này có đi lỏng, đau bụng, ăn uống suy giảm, thì nên đổi dùng quy tỳ thang hoặc hoàng thổ thang có lúc hiệu quả tốt hơn