Hỏi : Có bệnh nhan nam, 83 tuổi, chừng 25 năm về trước đã được chẩn đoán là có chừng ruồi bay. Vì không được điều trị đúng, nên bệnh chưa khỏi. Gần đây, khi nhìn ra xa, bằng con ngươi, cảm thấy bệnh tình càng nặng, nhưng đọc sách báo vẫn không thấy rõ. Mong được tiên sinh chỉ giáo, có thể dùng hán phương chữa khỏi được không ?

Đáp : một y thư cổ là “quái kha nhất đắc” có nội dung là “khả kiếm cầm, tuy hữu nhãn tiền phi khứ” (có thể thấy chim, dù có bay ngang trước mắt) tương đương với chứng “ruồi bay”. Tức là muốn nói: “tại trước mắt người cảm như có con chim, tuy tựa như nó bay di bay lại, nhưng người dùng tay bắt thì không được gì” . Đó là một ảo ảnh. Chứng này thuộc bệnh can kinh và đởm kinh vậy. Quái kha tức là bệnh lạ lùng, gần như là chứng mà cổ nhân gọi là điểm đen hoặc đám mây mù trong các bệnh thuộc nhãn khoa.

Nhãn khoa hiện đại cho rằng chứng ruồi bay phát sinh là do trong thể pha lê (corps vitré) ở trong nhãn cầu xuất hiện vẩn đục cho nên trong thị trường (champs visuel) bệnh nhan cảm giác thấy có ruồi muỗi bay múa. Chứng này có liên quan bệnh viêm màng bồ đào, nên trong thể pha lê xuất hiện vật chất thẩm xuất mà sinh ra. Ngoài ra, còn do chứng viêm võng mạc do độc tố của bệnh giang mai (syphilis) gây ra, có khi tại võng mạc bị bong mà sinh chứng ấy. Nếu thể pha lê xuất huyết thì phần nhiều do sơ hóa mạch máu ở tuổi già.

Cổ y thư xưa không hề ghi rõ riêng biệt chứng trạng có liên quan đến chứng ruồi bay, nhưng những năm gần đây ít có báo cáo về trị nghiệm chứng ruồi bay.

Tôi chỉ có thể cung cấp những tư liệu trị liệu bằng hán phương rất phong phú cho chuyên gia nhãn khoa thôi.

Theo kinh nghiệm của toi, loại bệnh về mắt này phần nhiều trị bằng bát vị hoàn. Đó là phương hay dùng nhất đối với tuổi già. Chủ yếu là lấy thận khí hư ở hạ tiêu làm mục tiêu xử phương, sự xuất hiện công năng giảm thoái của phó thận (surrénale). Trong lĩnh vực nhãn khoa, nó hay được dùng nhiều nhất đối với chứng bạch nôi tuổi già (mờ mắt), chứng thanh quang nhãn (glaucome), chứng vẩn đục thể pha lê và chứng xuất huyết ở đáy mắt v.v…

Ngoài ra, nhiều khi người ta dùng phương của hậu thế là phương làm cho mắt sáng ra, như phương ích khí thông minh thang trong lan thất bí tàng. Như tên phương nói rõ, phương này bổ ích nguyên khí, là phương làm cho sáng mắt ra, đối với người có vị tràng suy nhược, suy thoái thị lực tuổi già, phương này có thể bổ ích nguyên khí, làm sáng tai mắt, tăng cường thể lực, là phương làm cường tráng cơ thể.

Thành phần: hoàng kỳ, nhân sâm, cát căn đều 16g, thược dược 12g, mạn kinh tử 12g, hoàng bá, cam thảo đều 8g, thăng ma 4g.

Khi chọn lựa hán phương, cần căn cứ vào khuynh hướng thể chất, trạng thái hư thực, lời khai triệu chứng tự giác mà ta có thể nghĩ đến phương tễ khác nhau. Trong câu hỏi của ngài, chưa thấy đề ra các chứng trạng, chỉ nói rằng tuổi đã cao, phát bệnh đã lâu, nên tôi tạm nhận định là hư chứng, mà nghĩ đến hai phương nói trên. Đề nghị ngài hãy thường dùng ích khí thông minh thang kiêm bát vị hoàn để quan sát hiệu quả.

Bát vị hoàn: can địa hoàng 20g, sơn thù, sơn dược,, trạch tả, phục linh, đan bì đều 12g, quế chi 4g, phụ tử 4g.

Theo kinh nghiệm của đằng bình kiện, chứng ruồi bay khó mà điều trị nhanh được. Nếu thời gian mắc bệnh không lâu, dùng thuốc có vị sài hồ (loại tiểu sài hồ thang) thường hay kiến hiệu. Sau khi phát bệnh, chưa chuyển sang hư chứng, có thể dựa vào phúc chứng tuyển chọn tễ sài hồ, khẳng định rằng bệnh ấy do can đởm mà ra. Ông tiểu sương trọng thành cho rằng chứng ruồi bay đại đa số có kiêm sơ cứng động mạch (athéroselérose) vì thế đại đa số bệnh nhân dùng bát vị hoàn kiêm khu ứ huyết tễ và nên kiên trì ăn gạo đen (huyền mễ) và các loại rau. Cần kiên trì rèn luyện thân thể (khí công, thái cực quyền). Nếu có chứng sơ cứng động mạch hoặc xuất huyết ở thể pha lê… tất yếu là phải dùng khu ứ huyết tễ.

Kinh nghiệm của ông bản khẩu hoằng là : đối chứng thận hư dùng bát vị hoàn hoặc tư âm minh mục thang. Nếu có nguyên nhân sơ cứng động mạch não dẫn đến vai đau (kiên ngung), chóng mặt (huyễn vựng), thị lực giảm… dùng câu đằng tán cơ hồ chuyển biến tốt