Hỏi: bệnh nhân nam 56 tuổi - bệnh sử: 15 tuổi bị viêm màng phổi phải có nước, chưa rút nước mà tự nhiên khỏi. 17 tuổi mắc chứng cước khí nghiêm trọng – năm năm trước đây lại mắc chứng khớp đầu gối phải viêm biến dạng. Vì bất mãn với hiện trạng điều trị của y học hiện đại nên đã chiếu cố chỉ thị của tiên sinh đại chủng kính tiết mà dùng quế chi gia truật phụ thang. Ma hạch dĩ cam thang – sau hai tuần dùng thuốc, các chứng chủ yếu bắt đầu giảm đi số lần uống thuốc – tháng mười năm ngoái đã có thể hoạt động như người bình thường thậm chí có thể nâng vật nặng 5kg, liên tục đi bộ ba giờ rưỡi mà không nghỉ, cũng có thể nhổ cỏ trong sân viện, săn sóc hàng cây. Vả lai, tháng tư năm nay tham gia hội đồng học chụp ảnh, ít nhiều bị tư thế đầu gối phải uốn cong miễn cưỡng, kết quả là bệnh cũ tái phát. Về sau, khớp đầu gối đau nhức, vả lại còn các chứng trạng mới, tức là chân và tay bị đau lan (khiên dẫn). Lúc đó, chụp ảnh, vì phải tức thời uốn nắn cơ thể cho đúng tư thế, cho nên đã quay về nhà không ngần ngại. Nhưng 2-3 ngày sau, đầu gối thũng trướng, cấp kịch và to phình, màng xương trên cũng thũng trướng, vào trong bồn tắm rất khó khăn. Vì thế lập tức bắt đầu dùng quế chi truật phụ thang 6 phiến (chú thích theo nguyên văn). Ma hạnh cam thạch thang 2 phiến (như trên ) và liên tục dùng trong ba ngày. Sau đó các trạng thái cấp đã hoãn giải (ổn định), nhưng phù thũng không tiêu. Hiện nay tuy cả ngày nghỉ ngơi, nhưng nghĩ rằng an tĩnh tuyệt đối thì chưa chắc thỏa đáng, cho nên mỗi ngày ít nhiều vẫn vận động. Vả lại khớp gối chỉ mới cong gấp 30 độ, không cách gì cong hơn.

Huyết áp bình thường, thể hình gày, rất thèm ăn. Mỗi ngày uống một chai bia nhỏ. Khi còn khỏe mạnh, vì túc thực đạo mễ (cơm) trong dạ dày, cho nên ăn bánh bao là món ăn chính. Tiểu tiện bình thường, đại tiện ngày một lần.

Kính thưa thỉ số tiên sinh giải đáp những vấn đề sau đây:

Có thể duy trì tuyệt đối an tĩnh hay không?

Về hán phương dùng 2 phương kể trên đã đầy đủ chưa. Có cần phải dùng các phương khác hay không?

Đáp: theo tình huống đã kể mà phân tích, bệnh nhân này khi miễn cưỡng giữ tư thế, khiến cho đầu gối phải bị vặn chèn ép mà tăng bệnh viêm khớp biến dạng, dẫn đến viêm khớp tràn dịch (arthrite exudative) - đối với chứng trạng hiện tại, xem ra dùng phương “ý dĩ nhân thang” trong sách minh y chỈ chưởng là thích hợp hơn.

Thành phần: ma hoàng, đương qui, bạch truật đều 16g, ý dĩ nhân 40g, quế chi, thược dược đều 12g – cam thảo 8.

Phương này dùng trị phong thấp các khớp á cấp hoặc mạn tính, ngoài ra còn dùng cho bệnh khớp tràn dịch có tích thủy và sưng đau. Khi có xu thế mạn tính cũng thường dùng.

Chứng thích ứng của hương này so với phương ma hoàng gia truật thang hoặc ma hạch dĩ cam thang có nặng hơn. Trên thực tế phương này là do hán phương hợp lại mà bỏ hạnh nhân, gia đương qui, thược dược, ý dĩ nhân nhuận huyết táo. Có đủ sức hoãn giải khớp co duỗi khó khăn có hiệu quả. Điều văn về chủ trị trong minh y chỉ chưởng nói: “trị thủ túc lưu chú (phong thấp đa phát) đông thống, ma tý, bất nhân, tòng nhi nan dĩ khuất thân giả”.

Điều văn này rất phù hợp với chứng trạng của bệnh nhân mà ông đã kể - dùng phương này trong hai tuần, chỉ cần các chứng tự giác ít nhiều có giảm nhẹ, thì nân tiếp tục dùng trong một tháng, để quan sát biến đổi trong liệu trình là hơn hết.

Trên đây, tôi đã trả lời câu hỏi. Nhưng vì chứng thũng trướng đau nhức của bệnh nhân này xem ra khá kịch liệt, lại còn co duỗi khó khăn, cảm thấy cần thiết và sớm dùng thuốc mà điều trị, cho nên ông trực tiếp hồi âm cho bệnh nhân ấy và phổ biến cho họ phương thuốc ấy cùng với cách dùng. Đồng thời ông nên nói rõ, tuy không cần tuyệt đối an tĩnh, nhưng cũng không cần hoạt động quá độ, sau khi dùng thuốc hai tuần, tôi hi vọng có sự tiếp tục quan hệ…

Căn cứ vào mấy bức thư gửi về sau, tôi được biết vào khoản ngày thứ mười sau khi bệnh nhân bắt đầu uống thuốc, chứng sưng đau dần dần giảm nhẹ, trước đây nếu không có gậy bệnh nhân không thể tự mình rời ghế đứng dậy, mà hiện nay đã không cần dùng gậy nữa, đứng lên 15 phút tựa hồ không cảm thấy đau. Chứng phũng thống cảm hầu như không còn tồn tại.

Từ tuần thứ ba, bệnh nhân đã được tự do. Sau bốn tuần uống , trông bề ngoài hai đầu gối trái và phải nhìn không thấy khác gì nhau, co duỗi đã bình thường và đã tạm nghỉ thuốc để theo dõi quá trình.

Có điều đáng suy nghĩ là, bệnh nhân này vốn dĩ mắc bên phải và tai phải vẫn tồn tại khối ưu lành tính. Sau khi uống thuốc ý dĩ nhân thang các bướu đó đã rụng đi không biết tự khi nào ! Thật là xuất hồ ý ngoại (vượt ngoài ý muốn). Điều này có thể khẳng định là chủ dược ý dĩ nhân trong phương có công năng đạc hiệu trị u bướu mà tạo thành hiệu quả phụ đó chăng!