Thiếu máu do thiếu vitamin B12 ít gặp hơn trong các loại thiếu máu dinh dưỡng.
Vitamin B12 bao gồm các chất gọi là “cobalamin”, mà đặc điểm chung là có một nguyên tử coban ở giữa phân tử.
Vitamin B12 có ở tất cả các tổ chức trong cơ thể, nhưng tập trung chủ yếu ở gan và thận. Ở cơ thể khoẻ mạnh, 1g gan chứa khoảng 900ng vitamin B12 một gan có trọng lượng 1kg, có khỏang 1mg, vitamin B12 lượng dự trữ vitamin B12 rất thấp, trung bình khoảng 2mg trong tòan bộ cơ thể, lượng này đẻ để phát triển tạo máu trong 2 – 8 năm.
Vitamin B12 rất cần thiết cho một số phản ứng enzym tham gia như một coenzym trong các phản ứng đồng phân khác nhau, vận chuyển gốc methyl để tổng hợp một số axit amin và tổng hợp mạch AND trong sự phân chia tế bào, thiếu vitamin B12 làm giảm sự phân chia tế bào chậm lại, đặc biệt ở các tổ chức phân chia nhanh như tổ chức tạo máu, gây nguy cơ thiếu máu.
Vitamin B12 được tổng hợp do các vi khuẩn, chủ yếu do vi khuẩn ở ruột, ở người sự tổng hợp này không đủ cho nhu cầu cần thiết, vitamin B12 được cung cấp cho cơ thể qua thức ăn. Trong thức ăn, vitamin B12 gắn với protein bằng mối liên kết peptit, được giải phóng ra do nhiệt khi nấu, do axit tiết ở dạ dày hay do các enzym ở dạ dày – ruột.
Vitamin B12 được hấp thu theo hai cơ chế, thụ động và chủ động, lượng hấp thu thụ động rất ít, chỉ khoảng 1% lượng vitamin B12 được hấp thu. Quá trình hấp thu chủ động như sau: đầu tiên vitamin B12 gắn vào yếu tố nội của dạ dày, nên không dịch vị và vi khuẩn ở ruột phá hủy. tiếp theo phức hợp vitamin B12 - yếu tố nội gắn vào tế bào niêm mạc hồi tràng, ở đó, vitamin B12 tách khỏi yếu tố nội và được hấp thu trong môi trường kiềm với sự có mặt của canxi và megie, sau khi hấp thu vào máu, vitamin B12 gắn vào protein vận chuyển là transcobalamin ở dạng anpha 1 glubilin hay bêta globulin. Để chuyển tới nơi dự trữ ở gan, thận và cơ, cũng như tới nơi sử dụng.
Bitamin B12 có nguồn gốc ở thức ăn: thịt , nhất là thịt bò, gan, sữa, trứng, thức ăn thực vật hầu như không có vitamin B12, vitamin B12 đối bền vững với nhiệt.
Vitamin B12 cũng được tiết qua mật, giống như Axit folic, nhưng phần lớn được tái hấp thu tạ iruột. trong phân có một lượng đáng kể vitamin B12 đó là lượng vitamin B12 được tổng hợp do vi khuẩn ở đại tràng. Một lượng nhỏ vitamin còn được thải qua nước tiểu, xong nhìn chung lượng vitamin B12 thải ra không đáng kể.
Nhu cầu vitamin B12 hàng ngày 1 -3mg nhu cầu này tăng ở phụ có thai và cho con bú.
Trẻ dưới 3 tuổi 1mg/ngày
Trẻ trên 3 tuổi 2mg/ngày
Người lớn 3mg/ngày
Phụ nữcó thai, cho con bú: 4mg/ngày
Nguyên nhân thiếu vitamin B12 là do cung cấp thiếu và hấp thu kém:
Nguyên nhân thiếu vitamin B12 do cung cấp thiếu ít gặp vìnhu cầu vitamin B12 rất nhỏ, mặt khác, vitamin B12 thải qua chu kì ruột – gan được tái hấp thu ở phần cuốicủa ruột non, nếu không bị bệnh kém hấp thu. Thường xảy ra ở người có chế độ ăn thiếu thức ăn động vật, ở trẻm đang lớn nhanh vàp hụ nữ có thai.
Nguyên nhân làm kém hấp thu vitamin có thể:
Do viêm teo dạ dày, ung thư dạ dày, làm giảm bài tiết axitclohyđric hay pepsin, nên hạn chế việc giải phóng vitamin B12 P 73 protein của thức ăn.
Do không tiết được yếu tố nội dạ dày: Bệnh biermer – một bệnh có tính chất tự miễn, hay sau cắt dạ dày.
Do các bệnh làm kém hấp thu ở ruột như bệnh tiêu chảy nhiệt đớim bệnh ỉa mỡ, suy tụy ngoại tiết, nhiễm kí sinh khuẩn Botriocephale (do ăn cá sống hoặc nấu chưa chín).
Do dị dạng bẩm sinh làm giảm hấp thu vitamin B12 như bệnh Imerslund – Grasbeck kèm theo đái ra protein thường xuyên.
Triệu chứng lâm sàng: thiếu máu do thiếu vitamin B12 ít gặp, thường phối hợp với nhiều các yếu tố dinh dưỡng bệnh xảy ra từ từ với các triệu chứng; thiếu máu từ từ, da xanh xao, niêm mạc, nhợt nhạt; rối loạn tiêu hoá như chán ăn, hay nôn, tiêu chảy, viêm lưỡi, gan có thể to, loạn thần kinh nhẹ như mệt mỏi, chóng mặt, rối loạn cảm giác sâu, đau mỏi, run tay, chân, w.
Biểu hiện huyết học của thiếu máu do thiếu vitamin B12 gần giống thiếu máu do thiếu Axit folic, thiếu máu hồng cầu to, huyết sắt tố giảm, TTHCTB tăng lên 100 femtolit số lượng bạch cầu giảm, bạch cầu hạt phân mui nhiều, tiểu cầu giảm nhẹ, trong máu tủy có nhiều nguyên hồng cầu khổng lồ.
Định lượng vitamin B12 Thấy giảm dưới 100 picpgram/ml (bình thường : 150 – 1000pg.ml)
Điều trị chủ yếu là dùng liều vitamin B12 cần thiết để chữa thiếu máu và bù lượng dự trữ 500 - 100mg/ngày, tiêm bắp, liều có thể tăng hơn, không sợ gây tai biến tăng thừa vitamin B12 thời gian điều trị có thể kéo dài 2 –3 tháng, sau đó cho liều duy trì mỗi tháng một lần, nếu thấy cần thiết. Nếu đúng là thiếu máu do thiếu vitamin B12 thì khi tiêm vitamin B12, hiệu quả về lâm sàng nhanh, chỉ sau vài ngày sau hồng cầu lưới tăng lên, thiếu máu hồi phục sau 6 – 8 tuần dùng thuốc, còn các rối loạn huyết học khác hồi phục dần.
Đồng thời với bổ sung vitamin B12 cần điều trị đặc hiệu theo nguyên nhân và điều chỉnh chế độ ăn, lưu ý thức ăn động vật.
Phương pháp phòng ngừa thiếu máu do thiếu vitamin B12 tốt nhất là việc giáo dục dinh dưỡng, hướng dẫn cải tiến bữa ăn, hướng tăng cường thức ăn nguồn động vật giầu vitamin B12 và chữa tích cực, thích đáng các bệnh mạn tính đường tiêu hoá làm giảm hấp thu. Các biện pháp phòng bệnh thiếu máu do thiếu Axit folic cũng có tác dụng phòng thiếu máu do thiếu vitamin B12. |
