Cây bời lời nhớt còn gọi là mò nhớt, sàn thụ, sàn cảo thụ, bời lời.
Tên khoa học Litsea glusinosa C. B. Rob. (Litsea sebidera Pers).
Thuộc họ long não lauraceae.
A. Mô tả cây
Cây cao đến 10m. Nhiều dạng, vỏ thân nâu, không mùi, không vị, không có chất nhớt, cành trưởng thành hình trụ, nhẵn cành non có cạnh, nhiều lông. Lá mọc so le, thường mọc thành cụm ở đầu cành, hơi dai, màu xanh lục đậm, mặt trên bóng, mặt dưới có lông kích thước rất thay đổi, dài 7-20cm, rộng 4-10cm, hình bầu dục hay thuôn dài, phía đáy lá tròn hạt nhọn, đầu nhọn hay tù; cuống lá có lông, dài 1,5-5cm. Hoa tụ từng 3-6 thành tán nhỏ trên một cuống chung dài 1-3cm có lông; cuống của mỗi hoa dài 2-3mm. quả hình cầu to bằng hạt đậu, màu đen, đính trên cuống phình ra. Mùa quả vào tháng 7-8.
B. Phân bố, thu hái và chế biến
Hiện nay cây này chưa được trồng nhiều chủ yếu mọc hoang, nhiều nhất ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tỉnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, một số ít mọc ở Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Giang, Tuyên Quang, Quảng Ninh. Còn mọc ở miền Nam Trung Quốc, Ấn Độ, Malaixia, Indonexia, Campuchia. Trồng bằng hạt hay dâm cành. Sau 5-6 năm bắt đầu có quả.
Người ta dùng gỗ cây này để lấy chất nhầy dùng trong kỷ nghệ làm giấy, làm hương nén: quả được thu hái vào tháng 7-8 để ép dầu làm nén và nấu xà phòng
C. Thành phần hóa học
Tất cả các bộ phận của cây nhiều nhất ở vỏ thân có chứa một chất nhầy dính, thường dùng để dính bột giấy hay hương hấp.
Hạt chứa 45% chất dầu béo đông đặc ở nhiệt độ thường, thành phần chủ yếu ở dầu là Yaurin và Olein.
Gổ non có chứa ít tinh dầu nhưng khi già tỉ lệ tinh dầu ít đi
D. Công dụng và liều dùng
Vỏ giã nát dùng đắp lên những nơi sưng, bỏng, vết thương, có nơi dùng cả lá giã đắp. vỏ còn dùng sắc uống chữa đi ỉa, lị.
Nước ngâm vỏ bời lời mùa thành từng mảnh mỏng có thể dùng bôi dầu cho tóc bóng và im.
Dầu bời lời dùng làm sáp, chế xà phòng
Gỗ bời lời mịn, khá rắn, bảo quản tốt có thể dùng làm các đồ dùng trong nhà
Liều dùng: ngày dùng 10-20g vỏ dưới dạng thuốc sắc. dùng ngoài không kể liều lượng.
Đơn thuốc có bời lời
Chữa thiên đầu thống lá khô 16g sắc uống trong ngày |