Cây cối xay còn gọi là cây dằng xay, kim hoa thảo, ma mãnh thảo, nhỉ hương thảo.

Tên khoa họcAbutilon indicum (L.) G. Don (Sida indica L.)

Thuộc họ Bông (Malvaceae).

A. Mô tả cây

Cây nhỏ mọc thành bụi, cao chừng 1-1,5m. Toàn thânvà các bộ phận của cây đều mang lông măng. Lá mềm, hình tim, đầu nhọn dài rộng chừng 10cm. Hoa mọc ở kẽ lá, đơn dọc, màu vàng, cuống hoa dài bằng cuống lá. Đài 5 răng không có tiểu đài. Nhị nhiều. Nhụy gồm tới 20 lá noãn. Toàn bộ trtông giống cái bánh xe hay cái cối xay. Mỗi lá noãn chứa tới 3 hạt, nhẵn màu đen nhạt, hình thận

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Mọc hoang ở khắp nơi trong cả nước. Còn mọc tại các nước vùng nhiệt đới Châu Á, Malaixia, Inđônêxya.

Thường người ta dùng lá, thân rễ và quả tươi hay khô. Vỏ thân còn cho một thứ sợi trắng bóng, dùng làm dâybuộc

C. Thành phần hóa học

Trong lá chứa rất nhiều chất nhầy.

Các bộ phận khác chưa có tài liệu nghiên cứu.

D. Công dụng liều dùng

Cối xay là một vị thuốc nhân dân. Trong Đông y, người ta cho rằng cối xay vị ngọt, tính bình, có tác dụng tán phong, thanh huyết nhiệt, có thể thăng thanh, giáng trọc, khai khiếu, hoạt huyết, chữa tai điết rất tốt.

Thường người ta dùng lá giã đắp mụn nhọt hay sắc uống thông tiểu tiện, cho mát, chữa sốt, tiểu tiện đỏ. Có khi người ta dùng cả rễ như dùng lá.

Ngày dùng 4-6g dưới dạng thuốc sắc. Dùng ngoài da, không kể liều lượng.

Chú thích:

Tại Trung Quốc người ta thường hay dùng một cây cùng chi với cối xay: Abutilon avicennae Gaertn (Abutilon theophrasti Medic) cùng họ, gọi là mãnh bạch ma. Hạt của nó gọi là đông quì tử có chứa chất protit và chất béo15-20%, có khi tới 30% dùng chữa xích và bạch lỵ, còn dùng chữa mụn nhọt, đại tiểu tiện khó khăn, thủy thũng, vú song đau. Ngày uống 4-12g dưới dạng thuốc sắc