Bệnh nào do bệnh gan sinh ra còn gọi là hôn mê gan, là một bệnh gan nghiêm trọng, lấy rối lạon thay đổi chuyển hoá chất làm cơ sở, lấy thay đổi ý thức và hôn mê là bểiu hiện chủ yếu. Đó là biểu hiện trên cơ thể hội chứng rối loạn công năng của hệ thần kinh trung khu. Các bệnh gây nên hôn mê gan có xơ cứng gan các loại ( nhưng thường thấy nhất là xơ cứng gan sau khi bị viêm gan), viêm gan do virus ở thể năng, viêm gan do trúng độc ở thể nặng, bệnh gan do thuốc gây nên, bệnh ung thư gan nguyên phát, bệnh ở đường mật ngoài gan, biến tính của mỡ cấpt ính thời kỳ có thai, sau khi phẫu thuật phân dòng tĩnh mạch ở khoang cửa và thời kỳ cuối của các bệnh khác về gan. Nguyên lí phát bệnh chủ yếu có 5 loại học thuyết:

1/ Học thuyết trúng độc ammonia.

2/ Tholo tăng nhiều.

3/ Học thuyết chất truyền tải vi thần kinh.

4/ Học thuyết chuyển hoá amino acid không cân đối.

5/ Acid béo móc xích ngắn ( short fatty) tăng nhiều.

Biểu hiện lâm sàng của hôn mê gan có thể do vì tính chất của bệnh nguyên phát, tính chất hoàn cấp, nặng nhẹ của tổn hại tế bào gan… mà có những biểu hiện khác nhau. Đặc điểm của hôn mê gan do nguồn gốc bên trong là có lượng lớn tế bào gan bị hoại tử và công năng gan suy kệt cấp tính, phần nhiều không thấy có nguyên nhân gì rõ rệt, thường thấy ở những bệnh viêm gan do virus bùng phát, viêm gan do trúng độc, ung thư gan thời kì cuối… bệnh tình phát triển phần nhiều rất nhanh chóng, trước khi hôn mê có thể không thấy có triệu chứng thời kỳ trước khi bùng phát bệnh.

Hôn mê gan nguồn gốc từ ngoài vào thường thuộc bệnh về não có tính phân dòng ở thân cửa mạn tính. Phần nhiều thấy ở những người xuất huyết đường tiêu hoá, bị cảm nhiễu, lượng nước lớn ở bụng phóng ra, lượng lớn bài tiết potassium lợi tiểu. Phát bệnh có sự khác nhau căn cứ vào mức độ suy kiệt công năng gan, phần lớn là chậm rãi, hôn mê dần dần tăng nặng thêm.

Trên lâm sàng tuỳ theo sự phát triển bệnh tình của hôn mê gan từ nông đến sâu, có thể phân chia ra 4 thời kỳ:

- Thời kỳ có triệu chứng báo trước.

- Thời kỳ tiền hôn mê

- Thời kỳ ngủ thiếp đi.

- Thời kỳ hôn mê.

Sau đây lần lượt giới thiệu đôi nét về các thời kỳ đó:

Thời kỳ 1 (thời kỳ có triệu chứng báo trước hôn mê): sự thay đổi tính cách ở độ nhẹ và hành vi khác thường, người bệnh có thể xuất hiện bệnh tình lãnh đạm lạnh lùng, vui vẻ, nói hơi nhiều.

Thời kỳ 2 ( thời kỳ tiền hôn mê): rối loạn về ý thức, ngủ có chướng ngại, hành vi thất thường là chính. Thời kỳ này người bệnh sức định hướng, sức tính toán suy giảm có thể xuất hiện nằm ngủ trằn trọc lăn lộn, người và mắt cá chân co giật từng cơn một, phản xạ lên cao, đi lại lâng châng, run run.

Thời kỳ 3 : ( thời kỳ ngủ li bì): Chủ yếu là ngủ thiếp đi li bì, thần kinh rối loạn nghiêm trọng, các biểu hiện trên cơ thể và mặt thần kinh tiếp tục tăng nặng thêm, người bệnh trong thời kỳ chao đảo, gọi còn có thể thưa được, vẫn có thể nói chuyện đối đáp được nhưng thường xuất hiện thần chí khong rõ, người vẫn đi lại lâng châng, run run, sức giãn của cơ tăng cường.

Thời kỳ 4 ( thời kỳ hôn mê): người bệnh hoàn toàn mất thần chí, không lay tỉnh dậy được. Khi hôn mê nông kích thích đau vào cơ thể và lật ngưòi ở tư thế khó chịu còn thấy có phản ứng, khi hôn mê sâu thì các phản xạ đều không còn nữa, sức giãn gân hạ thấp, đồng tử giãn ta ra, có thể xuất hiện kinh quyết có tính từng cơn một và thay đổi khí quá độ.

Trong các ca bệnh trên lâm sàng thường thấy sự phân chia rất rõ rệt các thời kỳ nói trên, biểu hiện lâm sàng có thể xuất hiện trùng lặp, đồng htời theo cùng với sự chuyển biến tốt hoặc xấu của bệnh mà hạ thấp cấp hoặc tăng cấp. Có bệnh viện để tiện cho việc phân chia thời kỳ lâm sàng, lại phân chia hôn mê gan ra thành 5 độ:

- Độ I là biểu lộ tình cảm lạnh nhạt, không ham muốn gì hoặc tỏ lộ vui vẻ nói nhiều.

- Độ II thần kinh rối loạn, tính cách khác thường, mắt cá chân co giật từng cơn một, đi đứng lâng châng run run.

- Độ III sức tính toán, sức định hướng có trở ngại.

- Độ IV người cồn cào nôn nóng, vật vã hôn mê đối với những kích thích làm đau có phản ứng.

- Độ V hôn mê kích thích ở bên ngoài vào cơ thể không thấy có phản ứng gì.

Khi phân chia độ có thể thấy được các độ trong các thời kỳ có một số xem kẽ gối đầu, điều trị lâm sàng và chẩn đoán có ý nghĩa giúp đỡ và chỉ đạo nhất định.

A. Cách chữa theo Tây y