Trong sản xuất Nông nghiệp, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) ngày càng trở nên phổ biến để phòng chống dịch hại, bảo vệ năng suất cây trồng. Tuy nhiên việc lạm dụng thuốc BVTV và sử dụng thuốc không đúng kỹ thuật sẽ mang lại những tác hại không nhỏ, không những không ngăn chặn được dịch hại mà còn gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và làm ô nhiễm môi trường.

Để đảm bảo sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả cần lưu ý:

1. Chỉ nên dùng thuốc khi thật cần thiết

Việc kiểm tra đồng ruộng cần duy trì thường xuyên nhằm theo dõi tình hình diễn biến dịch hại để đưa ra quyết định có cần phun thuốc hay không, không nên phun thuốc định kỳ để phòng vừa gây lãng phí vừa không hiệu quả.

Nên sử dụng thuốc khi dịch hại phát triển đến ngưỡng gây hại hay ngưỡng kinh tế. (Ngưỡng gây hại là mức độ dịch hại bắt đầu làm tổn hại đến sinh trưởng phát triển và năng suất cây trồng. Ngưỡng kinh tế là mức độ dịch hại mà khi đó tiến hành các biện pháp phòng trừ thì chi phí bỏ ra phải ít hơn hoặc bằng với giá trị sản phẩm thu lại được do kết quả của việc phòng trừ).

2. Phải áp dụng theo nguyên tắc “4 đúng”

- Đúng thuốc: Trước khi mua thuốc cần xác định đúng đối tượng dịch hại cần phòng trừ. Trong trường hợp không xác định được dịch hại nên liên hệ với cơ quan chuyên môn để lựa chọn thuốc cho phù hợp. Nên lựa chọn thuốc có hiệu quả cao với dịch hại cần phòng trừ, ít độc hại với người, môi trường và thiên địch; thuốc có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và nằm trong danh mục thuốc được phép sử dụng. Không được sử dụng thuốc đã cấm sử dụng.

- Đúng lúc: Sử dụng thuốc khi dịch hại phát triển đến ngưỡng gây hại hay ngưỡng kinh tế. Nên dùng thuốc khi dịch hại ở giai đoạn dễ mẫn cảm với thuốc như thời kỳ sâu còn non, bệnh chớm xuất hiện.

Không nên phun thuốc khi trời nắng gắt, trời đang gió lớn, sắp mưa, trời rét (dưới 18⁰C); khi cây đang trổ hoa, thụ phấn (nếu phun phải phun vào chiều mát).

Không nên phun thuốc khi sắp đến ngày thu hoạch, cần xem kỹ hướng dẫn để đảm bảo thời gian cách ly tùy theo từng loại thuốc.

- Đúng liều lượng - nồng độ: Là pha đúng lượng thuốc cần dùng cho một đơn vị diện tích để đảm bảo tiêu diệt dịch hại xuống mức thấp nhất không gây hại cho cây trồng và pha đúng nồng độ pha loãng của thuốc trong nước để phun theo đúng quy định để đảm bảo thuốc trải đều và tiếp xúc với dịch hại nhiều nhất, hiệu quả phòng trừ sẽ cao.

Nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng, làm đúng theo khuyến cáo của các nhà sản xuất, không nên dùng liều lượng thuốc quá cao theo khuyến cáo hay pha với lượng nước ít, thuốc sẽ ít khả năng tiếp xúc với dịch hại, hiệu quả phòng trừ kém.

Trong hướng dẫn của nhà sản xuất thường có hướng dẫn liều lượng và nồng độ trong khoảng từ bao nhiêu đến bao nhiêu, tùy theo tình hình dịch hại ít hay nhiều, còn non hay trưởng thành, cây trồng còn nhỏ hay đã lớn để chọn cho phù hợp.

- Đúng cách: Pha thuốc đúng cách là để chế phẩm thuốc được hòa tan đồng đều vào nước, phun rải thuốc đúng cách là phun rải sao cho đều, thuốc tiếp xúc với dịch hại nhiều nhất, tập trung vào nơi sinh vật gây hại. Ví dụ: đối với rầy, bệnh khô vằn nên hướng vòi phun sát gốc (nơi rầy và bệnh tập trung phổ biến); nhện, rầy mềm thường tập trung dưới mặt lá, vì vậy nên hướng vòi phun nơi dịch hại tập trung…Đối với từng loại thuốc BVTV đều có hướng dẫn sử dụng theo từng loại thuốc. Chú ý với thuốc dạng bột, bột thấm nước…muốn cho thuốc hòa tan dễ dàng nên pha thuốc tan đều trong chai nhỏ rồi đổ vào bình phun.

3. Dùng hỗn hợp thuốc

Khi hỗn hợp các loại thuốc tác dụng của thuốc sẽ bổ sung cho nhau để có một hỗn hợp thuốc mang nhiều ưu điểm hơn, tăng hiệu quả phòng trừ so với dùng thuốc riêng lẻ. Ví dụ: pha một loại thuốc có tác dụng tiếp xúc với thuốc nội hấp lưu dẫn sẽ có một hỗn hợp thuốc vừa có tác động tiếp xúc và nội hấp lưu dẫn (như pha thuốc Actara và Bassa để trừ rầy hiệu quả cao).

Tuy nhiên không phải bất kỳ loại thuốc nào cũng hỗn hợp được với nhau, trước khi hỗn hợp thuốc cần có hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật chuyên ngành để tránh làm phản tác dụng. Chỉ nên hỗn hợp thuốc có gốc khác nhau; thuốc có tác động khác nhau; thuốc trừ sâu với phân qua lá, chất kích thích sinh trưởng; tuyệt đối không hỗn hợp thuốc trừ bệnh với phân bón qua lá, chất kích thích sinh trưởng vì đó là điều kiện để bệnh phát sinh nặng hơn. Không nên tự ý hỗn hợp nhiều loại thuốc để phun.

4. Sử dụng luân phiên thuốc

Đây là biện pháp thay đổi loại thuốc giữa các lần phun trong vụ hay nhiều năm liền khi phòng trừ cùng một đối tượng dịch hại nhằm ngăn ngừa tính kháng thuốc của dịch hại và đảm bảo hiệu quả phòng trừ.

5. Ngoài các lưu ý trên nên chú ý các biện pháp an toàn khi tiếp xúc với thuốc BVTV

- Khi phun thuốc BVTV nên chuẩn bị đầy đủ dụng cụ bảo hộ lao động như: áo lao động, mũ, kính, khẩu trang, bao tay, ủng; dụng cụ pha thuốc (tuyệt đối không dùng các dụng cụ sinh hoạt để cân đong và pha thuốc); bình phun thuốc đảm bảo không bị rò rỉ.

- Người có bệnh kinh niên, bệnh ngoài da, người sức khỏe yếu, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, trẻ em dưới 16 tuổi không được tiếp xúc với thuốc BVTV.

- Nơi pha thuốc phải gần ruộng cần phun, xa nguồn nước sinh hoạt, xa chuồng trại và gia súc.

- Khi đang phun thuốc không nên ăn uống, hút thuốc, tránh sờ tay vào bất cứ nơi nào trên cơ thể, đặc biệt là vùng mắt sẽ rất nguy hiểm.

- Sau khi phun thuốc xong phải tắm rửa bằng xà phòng và thay quần áo; áo quần và các dụng cụ lao động, bình bơm phải được rửa sạch sẽ cất giữ ở nơi cách biệt (nơi cất giữ thuốc BVTV).

- Không trút đổ thuốc dư thừa, nước rửa bình bơm ra nguồn nước sinh hoạt. Thuốc chưa dùng hết không được sang qua các chai lọ khác để tránh nhầm lẫn sử dụng gây ngộ độc. Bao bì sau khi sử dụng không nên dùng vào mục đích khác hay vất bừa bải mà phải chôn tiêu hủy xa vùng sinh hoạt.

- Trước và sau khi tiếp xúc với thuốc không được uống rượu bia, nên uống trà xanh, nước mía, nước trái cây…có tác dụng giải độc và tăng sức đề kháng của cơ thể.

- Khi bị nhiễm thuốc BVTV phải đưa nạn nhân đến cơ sở y tế và mang theo nhãn thuốc.

Sử dụng thuốc BVTV đúng mục đích và đúng kỹ thuật sẽ mang lại hiệu quả tốt trong quản lý dịch hại bảo vệ năng suất cây trồng. Vì vậy, khi sử dụng thuốc cần phải có kiến thức nhất định để ngăn ngừa, hạn chế tác hại của thuốc đối với người sản xuất, người tiêu dùng và môi trường sống xung quanh./.