Nói là 2 bệnh nhưng trên thực tế khoa học đã chứng minh đó chỉ là một bệnh. Do một loại vi khuẩn Gram Âm Salmonella Pullorum Gallinarum, còn ở gà lớn gọi là bệnh phó thương hàn do Salmonella Typhimurium và S. Enteritidis gây ra. Chúng cũng là căn nguyên gây bệnh phó thương hàn ở chim câu, chim cút, ngan, ngỗng, lợn…
Bệnh rất phổ biến ở những nơi chăn nuôi gà, vịt, ngan, ngỗng tập trung hoặc chăn nuôi chung giữa gà, vịt, ngan và lợn với nhau trong cùng một nông bộ hoặc một khu trang trại.
Bệnh càng dễ lan rộng bởi căn nguyên truyền qua trứng, thức ăn, dụng cụ, nguồn nước uống bị ô nhiễm… Các yếu tố Stress như thời tiết lạnh quá hay nóng quá, gió lùa, nếu chuồng ẩm ướt, trong chuồng nhiều khí độc, đàn gà để đói quá hoặc khát quá đều là những điều kiện thúc đẩy bệnh bùng phát với tốc độ lây lan nhanh.
Mặc dù nguyên nhân gây bệnh chủ yếu chỉ là một loại vi khuẩn, nhưng biểu hiện của bệnh lại rất đa dạng và phụ thuộc vào tuổi gà, vịt, ngan để chúng được gọi là bệnh bạch lỵ hoặc phó thương hàn.
* Biểu hiện của bệnh bạch lỵ ở gà:
Lúc đầu gà con tuy ăn uống bình thường nhưng chúng chậm lớn, bụng nặng (sệ bụng) ỉa chảy, phân sền sệt màu trứng sau loãng trắng, sau vài ngày phân trắng khô bám đầy hậu môn thậm chí nút chặt hậu môn làm cho gà không đi ngoài được, khi đó gà bị chướng hơi, đầy bụng (bụng căng chướng) gà kém ăn ủ rũ rồi chết, một số khác khớp bị sưng to, gà đi lặc.
Bệnh xảy ra nếu dưới 10 ngày tuổi thì tỷ lệ chết khá cao. Nếu xảy ra từ 10 – 20 ngày tuổi thì thường ở dạng cấp tính và cũng có tỷ lệ chết cao (nếu chúng ta không can thiệp điều trị). Nhưng nếu bệnh xảy ra sau 3 tuần tuổi thì đa số gà bệnh tự khỏi và trở nên mang trùng để bệnh phó thương hàn tái phát
Khi mổ khám gà bị bạch lỵ ta thấy: Lách sưng to, bề mặt lách bị xuất huyết điểm, đường ruột chứa nhiều phân, đoạn gần hậu môn chứa nhiều phân trắng, niêm mạc ruột bị xuất huyết. Gan cũng bị sưng to, bầm thâm, đôi khi có nốt hoại tử li ti màu vàng xám (màu ghi vàng). Nếu bệnh xảy ra ở gà dưới 10 ngày thì ta còn thấy thêm là lòng đỏ trứng gà chưa tiêu hết, gan sưng vàng loang nổ… ở gà lớn hơn 20 ngày tuổi ta có thể quan sát khớp sưng to, bị viêm…
* Biểu hiện của bệnh phó thương hàn:
Bệnh thường xảy ra ở gà lớn và nhiều khi là hậu qua tái phát của bạch lỵ trước đây.
Bệnh có 3 thể biểu hiện:
Không có dấu hiệu lâm sàng (ẩn bệnh): Chúng ta không thấy biểu hiện nào khác ngoài việc chậm lớn, thiếu máu, giảm đẻ, bụng sệ, nhiều con trông có vẻ buồn bã…
Bệnh có dấu hiệu lâm sàng rõ rệt:
Ăn uống thất thường, kém tươi tỉnh…
Ỉa chảy loãng, phân xanh trắng.
Bụng sệ, thiếu máu, giảm đẻ.
Trên bề mặt trứng có nhiều vết máu, vỏ trứng xù xì hình dạng trứng bị biến dạng
Khi mổ khám thấy: Lách, gan sưng to, bị xuất huyết và trên về mặt có nhiều điểm hoại tử li ti màu vàng xám. Nhiều trường hợp gan có màu đất sét, dễ bị dập vỡ. Vỡ tim có nhiều điểm tăng sinh màu trắng xám. Buồng trứng, ống dẫn trứng thường bị viêm xuất huyết. Trứng non rơi ra lòng bụng bị dập nát nên gây viêm dính nặng phúc mạc. Những quả trứng sắp được đẻ ra hầu hết bị dị dạng, lòng đỏ của chúng có màu vàng xanh do xuất huyết. Đối với gà trống tinh hoàn rắn lại do tăng sinh thoái hóa có màu nâu xám và nhìn kỹ ta thấy nhiều nốt hoại tử…
Thể quá cấp và cấp tính:
Các biểu hiện ở thể này thường thấy ở gà đẻ. Gà đột nhiện ộc ra máu từ mồm, miệng, mào tái nhợt kêu khác lạ rồi dãy chết (chết đột tử). Đó là kết quả của sự dập vỡ gan, buồng trứng, viêm phúc mạc nặng (trong nhiều tài liệu ghi và viêm phúc mạc do lòng đỏ trứng). Mổ khám thấy vỡ gan, máu đầy ổ bụng.
* Điều trị bệnh bạch lỵ và phó thương hàn:
Ta có thể cho gà uống một trong những loại thuốc sau đây:
Cách 1: Cho 100kg gà, vịt, ngan, ngỗng, cút, chim câu…
- T. Avimicin (Dn Năm Thái) hoặc Cotin – Neocin: 2 gói loại 10gr
- TĐG (thuốc điện giải Năm Thái): 1 thìa canh, pha vào 15 – 20 lít nước cho uống trong một ngày đem và dùng liên tục 3 – 4 ngày.
Cách 2: Cho 100 kg gà, vịt, ngan, ngỗng…
- T. Colivit 10gr/gói dùng 2 gói (DN Năm Thái) Cotin – Neocin.
- Mix đẻ 1 thìa canh đầy (của doanh nghiệp Năm Thái) pha vào 15 – 20 lít nước cho uống trong một ngày đêm và dùng liên tục 3 – 4 ngày.
Cách 3: cho 100 kg gà, vịt, ngan, ngỗng,…
- TIC 10gr/gói: 2 gói
- TĐC Năm Thái 1 thìa canh đầy pha vào 15 – 20 lít nước cho uống trong một ngày đêm và dùng liên tục 3 – 4 ngày.
Cả 3 cách trên nếu dùng đúng chỉ định thì bệnh chắc chắn sẽ khỏi. |
