Như câu trên đã trình bày thì bệnh Gumboro ở gà là một bệnh truyền nhiễm đại lưu hành. Việc khống chế bệnh bằng vacxin mới chỉ là một biện pháp tối quan trọng và trong câu Đàn gà đã được chủng ngừa vacxin chống bệnh Gumboro rồi, bệnh có thể xảy ra nữa không? Triệu chứng lâm sàng có gì khác với đàn gà chưa được tiêm phòng? đã nêu: nhiều cơ sở chăn nuôi đã dùng vacxin phòng bệnh nhưng Gumboro vẫn nổ ra.
Do đó muốn khống chế bệnh chúng ta phải tiến hành các biện pháp tổng hợp như sau:
Chọn vacxin phù hợp.
Nếu gia đình nào, cơ sở chăn nuôi nào đẽ bị bệnh Gumboro rồi thì nhất thiết phải dùng các loại vacxin có độc lực trung bình trở lên như: Gumboro A của Indonesia, vacxin D78 của Hà Lan, Gumboral CT của Pháp…
Nếu gia đình nào, cơ sở nào bệnh Gumboro đã liên tiếp nổ ra thì phải dùng các loại vacxin chứa virut vacxin có độc lực cao như: 228E của Hà Lan, Gumboro A của Indonesia… mới có đủ khả năng phòng bệnh.
Sử dụng vacxin phù hợp.
Nguyên tắc chung: Vì bệnh Gumboro có 2 thể biểu: Lâm sàng và không lâm sàng. Trong đó thể không lâm sàng (ẩn bệnh) xảy ra ở gà 3 – 15 ngày tuổi và thể lâm sàng hay bùng phát sau 15 ngày tuổi. Do đó đều rất cần thiết và quan trọng: virut vacxin phải vào cơ thể gà càng sớm càng tốt - Tức là gà nở ra phải được chủng vacxin ngay lúc 1 – 3 ngày tuổi.
Trong thực tế sản xuất và làm giống lấy trứng ấp gà mẹ thường được tiêm chủng vacxin vô hoạt nhũ dầu và tạo ra một hàm lượng kháng thể, khá cao truyền qua phôi trứng sang gà con. Kháng thể thụ động trung hòa này có đủ lượng để bảo về gà con mới nở trong vài tuần đầu. Skeeles và các cộng sự của ông năm 1979 đã chứng minh kháng thể thụ động trong gà con giảm đi một cách nhanh chóng theo thời gian: Giảm đi một nửa sau 3 – 5 ngày và đào thải hết ra khỏi cơ thể 10 – 20 ngày sau khi nở. Kháng thể thụ động đó có 2 mặt tác dụng: Bảo hộ gà con không bị nhiễm bệnh trong vài tuần đầu và trung hòa virut vacxin (khi chúng ta sử dụng vacxin) làm giảm hiệu lực của vacxin.
Để tránh hiện tượng làm giảm hiệu lực vacxin. TS Lê Văn Năm đã hướng dẫn
Đối với các trại chăn nuôi công nghiệp có quy mô đàn lớn nên kiểm tra hàm lượng kháng thể thụ động của gà con và dựa vào kết quả kiểm tra đó để quyết định thời gian liều dùng vacxin phù hợp.
Đối với các gia đình chăn nuôi tập trung: Vì không đủ điều kiện kiểm tra huyết thanh thì nên dùng các loại vacxin chứa các chủng virut vacxin có độc lực trung bình trở lên và tốt nhất là các loại vacxin chứa độc lực cao như 228E, Gumboro A đã nêu ở phần trên để vacxin ít bị hoặc không bị kháng thể thụ động làm hạn chế hiệu lực.
Trong mọi trường hợp thì nên dùng vacxin càng sớm càng tốt lúc 1 – 3 ngày tuổi, đặc biệt là đối với gà con bắt về từ những gà mẹ không được tiêm vacxin Gumboro trước khi đẻ. Và quy trình sử dụng vacxin phải được nhắc lại tối thiểu 2 lần, lần sau cách lần trước khi đẻ. Và quy trình sử dụng vacxin phải được nhắc lại tối thiểu 2 lần, lần sau cách lần trước 7 – 10 ngày.
Loại bỏ các yếu tố làm giảm hiệu lực của vacxin.
Phương pháp bảo quản, vận chuyển và lưu thông vacxin.
Vacxin tốt nhưng nếu ta không bảo quản tốt trong quá trình lưu thông thì hiệu quả phòng bệnh của vacxin cũng giảm. Thông thường việc bảo quản vacxin Gumboro nói riêng và các loại vacxin sống nhược độc nói chung phải được bảo quản và vận chuyển trong điều kiện lạnh từ 4 – 8 0C và tuyệt đối tránh ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vì nó có nhiều tia cực tím, tia hồng ngoại, tử ngoại tiêu diệt virut vacxin làm giảm hiệu lực của vacxin.
Phương pháp sử dụng vacxin.
Mỗi loại vacxin khi đưa ra lưu hành đều đã được kiểm nghiệm theo những quy trình hết sức chặt chẽ và nghiêm ngặt. Nhưng vacxin cũng có thể trở nên kém hoặc mất hiệu lực, nếu chúng ta sử dụng không đúng. Vì thế có một số vacxin người ta phải chế dung môi kèm theo như Marek, Gumboro… Trong trường hợp không có dung môi kèm theo thì các nhà sản xuất bao giờ cũng có những hướng dẫn tỷ mỉ
Rất đáng tiếc nhiều người vì không hiểu hoặc vì đánh giá quá cao hiệu lực bảo hộ của vacxin nên đã vô tình phạm phải nhiều sai sót trong quá trình sử dụng. Để tránh những sơ xuất đó chúng ta cần thực hiện các việc sau đây:
Trước khi cho gà tiêm chủng vacxin, gà phải được ăn uống đầy đủ, giữ ấm, che gió. Nếu là vacxin cho uống thì gà phải được nhịn khát 1 – 1.5 giờ vào mùa hè, 2 giờ vào mùa đông.
Máng uống vacxin phải được rửa thật sạch cả trong và ngoài.
Nước pha vacxin phải sạch, không có các lon cứng như Sắt (Fe++), Magiê (Mg++), Zn, Cu… Không có các chất khử trùng chứa Clo, Iot…
Trong mọi tình huống thì nên dùng thêm sữa bột pha cùng với vacxin (100g sữa dùng cho 100 lít nước) để trung hoà và khử các chất nói trên.
Nếu vacxin nhỏ mắt, mũi, mồm thì tốt nhất pha vacxin phải là nước sinh lý mặn (0.9% NaCl) hoặc nước cất 1 – 2 lần.
Khi pha vacxin phải pha nơi đảm bảo nhất, tránh bụi bặm, tránh ánh sáng trực tiếp của mặt trời.
Vacxin đã pha phải dùng ngay không được giữ lâu (có những gia đình đi mua vacxin pha sẵn và vì lý do nào đó không dùng ngay mà cất vào tủ lạnh hôm sau mới dùng – đây cũng là sai phạm).
Ngay sau khi tiêm chủng (tiêm hoặc cho uống hoặc nhỏ mắt, mũi, mồm) đàn gà phải được uống thuốc T. Cúm gia súc để chống các phản ứng xấu do vacxin gây ra.
Loại bỏ các yếu tố stress làm giảm khả năng tạo miễn dịch của cơ thể gà.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khoẻ và khả năng miễn dịch ở gà con mới nở gồm:
Gà bị đói và bị khát quá lâu trong máy nở và qui trình vận chuyển từ máy ấp về cơ sở chăn nuôi.
Gà bị gió lùa, bị ướt, bị rét.
Quá trình ấp nở có những sai sót kỹ thuật dẫn đến hở rốn, nặng bụng, thiếu nhanh nhẹn, gà nở không đều.
Thức ăn nghèo dinh dưỡng hoặc mất cân đối các chất đạm, béo, axit amin, Vitamin và nguyên tố vi lượng…
Một số bệnh truyền qua phôi như bạch lỵ, hen gà,… và một số bệnh dễ bị sơ nhiễm như viêm phế quản, truyền nhiễm cầu trùng, nhiễm trùng xuất huyết do E. Coli… đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ và khả năng đáp ứng miễn dịch của gà.
Để loại bỏ các yếu tố Stress có hại đó chúng ta cần phải làm:
Gà con phải được nhận từ những lò ấp kỹ thuật cao, nở đúng hạn, đồng đều về chủng loại (loại I).
Khi vận chuyển phải có dụng cụ thiết bị phù hợp: tránh ngạt, tránh chèn ép, tránh gió, tránh mưa…
Chuồng trại phải được khử trùng, tiêu độc, được che chắn và sưởi ấm đủ 36 – 370C trước khi thả gà vào chuồng.
Ngay sau khi thả gà vào chuồng quây, gà phải được ăn ngay, uống ngay và tốt nhất nên cho gà uống 1 hỗn hợp thuốc như sau:
Vitamix 200: 1 thìa canh.
Vitamin C nguyên chất: 1 thìa cà phê.
T. Colivit 10gr/gói: 1 gói .
Thuốc pha vào 2 – 2.5 lít nước ấm 37 – 400C, nhỏ trực tiếp vào miệng cho 1000 gà con, mỗi con 3 – 4 giọt. Nếu đàn gà có quy mô lớn thì cho uống, cũng số lượng thuốc trên ngày thứ 2 dùng cho 800 gà, ngày thứ 3 dùng cho 700 gà. Làm như vậy với mục đích tránh Stress, tiêu diệt căn nguyên bạch lỵ, hen gà, truyền qua phôi và đồng thời nâng cao sức đề kháng cho gà con.
Trong thức ăn 5 ngày đầu tiên nên bổ sung 1 – 2% vừng rang để giúp lòng đỏ dễ tiêu và tiêu nhanh, gà con sẽ khoẻ mạnh.
Triệt tiêu căn nguyên gây bệnh trong và ngoài ra khỏi khu chăn nuôi.
Trong môi trường tự nhiên: Trước đây người ra đã chứng minh rằng virut gây bệnh Gumboro có sức sống rất dẻo dai (52 ngày). Ngày nay người ta còn thấy 122 ngày và virut Gumboro vẫn sống và vẫn có khả năng gây bệnh.
Đây chính là nguyên nhân chính để bệnh lưu hành từ nhà này đến nhà khác, từ thôn này đến thôn khác và cứ như thế bệnh mỗi ngày có xu hướng lan rộng ra thành đại dịch.
Muốn virut gây bệnh không có điều kiện phát tán và lây lan chúng ta phải làm tốt những việc của riêng mỗi gia đình hoặc cơ sở chăn nuôi như sau:
Phải tiến hành khử trùng tiêu độc trong và ngoài chuồng nuôi bằng Formon 1 – 1.5%, hoặc Pacomma hoặc Dinalon… 2 – 3 lần khác nhau 10 – 15 ngày phụ thuộc vào khả năng để trống chuồng.
Lần đầu sau khi làm vệ sinh cơ học sạch sẽ chúng ta phun thuốc tẩy trùng kể trên, sau đó quét vôi đặc 20%, để khô 1 – 2 tuần chúng ta lại phun thuốc khử trùng lần nữa và trước khi bắt gà về nuôi 1 tuần chuồng lại được tiêu độc lần nữa.
Mọi dụng cụ, thiết bị liên quan đến quá trình chăn nuôi cũng phải phơi nắng khử trùng, tiêu độc như chuồng trại.
Ở những địa phương nếu không may hộ gia đình chăn nuôi có bệnh Gumboro xảy ra lần đầu tiên thì hãy tự giác tiêu huỷ đàn gà, tiêu độc chất thải, khử trùng chuồng trại, dụng cụ, hạn chế và tốt nhất là đừng tham quan các gia đình chăn nuôi khác, không nên thả rong các gia súc, gia cầm khác…
Quần áo của gia đình có gà bị bệnh phải được nấu sôi, phơi nắng. Người trực tiếp và người tham gia chăn nuôi nên hạn chế đến mức tối đa các sinh hoạt cộng đồng xã hội trong thời gian ít nhất là 2 tháng và nên dừng việc chăn nuôi gà 4 tháng.
Chúng tôi biết rằng việc thực hiện các hướng dẫn trên đối với bà con chăn nuôi là hết sức khó khăn, nhưng hãy vì cộng đồng xã hội và vì hiệu quả chăn nuôi của chính gia đình mình mà cố gắng thực hiện. Có như vậy chúng ta mới ngăn chặn được dịch Gumboro lây lan.
Ở những địa phương đã có bệnh và bệnh thường xuyên xảy ra thì các hộ chăn nuôi hãy đồng loạt sử dụng vacxin có chứa virut vacxin mạnh như Gumboro A hoặc 228E. Sau mỗi lứa gà phải làm vệ sinh chuồng trại nghiêm túc và nên để trống chuồng ít nhất 2 tuần.
Chú ý nguyên tắc: Không nuôi cùng 1 lúc các lứa gà có tuổi khác nhau. |
